Onkruid in het gazon: hoe pak je het aan?

onkruidsteker kopfoto

Als je kiest voor een natuurlijke of wilde tuin, is onkruid vaak geen probleem. In een grasmat, waar je enkel gras wilt hebben, wil je natuurlijk geen mos of onkruid zien. Maar wat zijn de manieren van aanpak om onkruid te bestrijden? We geven enkele tips en tricks.

Onkruid in het gazon

Waarom je gazon onkruidvrij houden?

Hoewel gele, witte of paarse bloemetjes tussen het gras van je gazon voor een mooi kleuraccent kunnen zorgen, en een meer gevarieerde beplanting meestal beter is voor de biodiversiteit, is het voor een gazon dat een gazon moet zijn toch belangrijk dat onkruid niet de bovenhand krijgt.

Onkruiden concurreren namelijk met je gras om voedingsstoffen, water en zonlicht. Dit kan ervoor zorgen dat het gras minder goed groeit en je gazon er minder gezond uitziet - en meestal ook gewoon minder gezond ís. Onkruiden kunnen namelijk ziektes en plagen aantrekken die schadelijk zijn voor je gras. Een gezond, onkruidvrij gazon is beter bestand tegen dergelijke bedreigingen.

Gras heeft overigens vaak een betere structuur en doorlaatbaarheid dan onkruiden. Te veel onkruid kan de waterafvoer naar de bodem beïnvloeden en problemen zoals plassen of wateroverlast in de hand werken.

Te veel onkruid kan de waterafvoer naar de bodem beïnvloeden

Vaak voorkomende onkruidsoorten in het gazon

Breedbladige onkruiden

Breedbladige onkruiden zijn meestal goed herkenbaar door hun brede bladeren en vaak opvallende bloemen. Deze soorten zijn makkelijker handmatig te verwijderen of met selectieve bestrijdingsmiddelen te bestrijden. Het meeste onkruid dat je tegenkomt in een gazon is breedbladig.

De vaakst voorkomende soorten hier zijn:

Paardenbloem: opvallende gele bloemen die uitgroeien tot pluizige zaadbolletjes.
Witte klaver: kleine witte bloemen in dichte clusters, met karakteristieke driebladige bladeren.
Vogelmuur: kleine witte bloemetjes met gespleten kroonblaadjes, vaak te vinden in schaduwrijke gazons.
Herderstasje: de bladeren vormen een rozet en de zaaddozen lijken op hartvormige tasjes.
Weegbree: grote, brede bladeren met een nervenpatroon, vaak te vinden op verstoorde, verdichte grond.
Kruipende boterbloem: handvormige bladeren en gele bloemen, met een kruipende groeiwijze via uitlopers.
Ereprijs: blauwe bloemen met een witte kern en tegenovergestelde bladeren, vaak in gazons en borders te vinden.
Madeliefje: herkenbaar door de witte bloemen met een geel hart en de lepelvormige bladeren in een rozet.
Distels: grote, meestal stekelige bladeren met een ruwe textuur en paarse of roze bloemen.
Zevenblad: een groeiend en lastig te bestrijden onkruid met paarsgewijs geplaatste bladeren en een ondergronds wortelstelsel dat uitstekend in staat is om zich snel te verspreiden.

Grasachtige onkruiden

Grasachtige onkruiden zijn minder opvallend - logisch, door hun grasachtige uiterlijk. Ze vereisen vaak specifieke aanpak, zoals het verbeteren van de grasmat om kale plekken te voorkomen.

Straatgras: de vaakst voorkomende vorm van grasachtig onkruid is het zogenaamde straatgras, dat je ook kan zien tussen stoeptegels. Straatgras wordt onder hardnekkige en moeilijk te beheersen onkruiden geklasseerd omdat het eigenlijk vrijwel altijd in bloei is.
Heermoes: dit is een snelgroeiend onkruid met holle, op bamboe lijkende stengels en smalle, spitse blaadjes, dat zich verspreidt via ondergrondse wortelstokken en moeilijk te bestrijden is.

hier staat straatgras tussen — Straatgras

Mos

Bij gazons waarvan de bodem te veel verzuurt en/of verdicht, zal het gras minder groeien en ga je last hebben van mos. Mos is te herkennen aan de erg kleine schubachtige blaadjes. Het heeft geen bloemen of wortels, maar groeit in dichte, groene matten en verspreidt zich via sporen. Mos gedijt vooral goed in vochtige, schaduwrijke omgevingen.

Onkruid bestrijden

Om onkruid te bestrijden in het gazon, kan je op verschillende manieren te werk gaan. We bespreken de mogelijkheden.

Onkruid handmatig verwijderen

De meest milieuvriendelijke manier om onkruid te verwijderen, is met handmatige tools. Uiteraard is dit wel wat arbeidsintensiever, maar de tools worden over het algemeen zodanig ontworpen dat ze ergonomisch en comfortabel zijn om mee te werken.

onkruidsteker illustratie — Om onkruid van tussen het gras in je gazon te verwijderen, ga je te werk met een onkruidsteker.

Met een onkruidsteker

Om onkruid van tussen het gras in je gazon te verwijderen, ga je in de eerste plaats het best te werk met een onkruidsteker of onkruidtrekker. Sommige onkruidfamilies, zoals de paardenbloem, madeliefjes of herderstasje, hebben immers een centrale wortelpen.

Een steker is dan de beste manier om dit soort woekeraars uit je gazon te halen. Steek er recht in het hart van de plant mee en grijp die vast. Dankzij zijn uitsparing vooraan snijd je de lange wortels af en kan je het onkruid door een kleine hefboombeweging vlot verwijderen. Met een haal verwijder je de plant met de volledige wortel erbij. Onkruidstekers bieden op die manier een ideale manier om onkruid in het gazon te verwijderen zonder daarbij ook het gras eromheen te verwijderen

right through the heart — Een onkruidsteker steekt recht in het hart van de plant en grijpt die vast.

Loop regelmatig het gazon en de border af, en haal alle indringers weg, voor ze in bloei komen. Hoe regelmatiger je het aanpakt, hoe minder werk het zal blijken te zijn. Na het steken, moet je de gemaakte gaatjes wel opvullen. Dat kan je doen met gewone aarde of met potgrond, eventueel pas je een herstelgazonmengsel toe.

Onkruidstekers bieden de ideale manier om onkruid in het gazon te verwijderen zonder het gras te beschadigen

Tools voor hardnekkige woekeraars

Wortelonkruiden zoals zevenblad of heermoes kunnen zich in sneltempo verspreiden. Deze kun je niet zomaar uit de grond trekken. Een onkruidsteker of -trekker is hier dus niet de aangewezen methode.

Zevenblad bestrijden

In losse (zand)grond kan je met een spitvork aan de slag om zevenblad te verwijderen. Je belucht meteen en je haalt er de wortels van het zevenblad mee uit.

Woekerend zevenblad op een klei- of leemgrond bestrijd je beter door licht en lucht weg te nemen, bijvoorbeeld door de grond af te dekken met een (zwarte) folie. Het nadeel is dat je dan wel een jaartje een stuk folie in de tuin hebt liggen, maar daarna is er van het zevenblad niets meer over.

Een meer arbeidsintensieve, maar evenwel effectieve methode, is om 50 tot 60 cm van de toplaag af te graven waar het zevenblad groeit. De afgegraven grond kan je afvoeren, of je kan de wortels uitzeven. Voorts kan je de groei van zevenblad ook afremmen, of zelfs de plant uitputten door het regelmatig te maaien met je grasmaaier, of met een grastrimmer of bosmaaier.

Heermoes bestrijden

Hoewel heermoes ook over een penwortel beschikt, is een steker of spitvork geen goede optie. De penwortel vertakt zich namelijk tot enkele meters diep onder de grond.

Om heermoes de baas te kunnen, is licht en lucht ontnemen met folie ook een effectieve methode. Anderzijds kan je ook de bodemsamenstelling aanpassen om de bodem meer mineraalrijk te maken. Heermoes gedijt namelijk het best in mineraalarme grond. Om deze woekeraar te ontmoedigen, kun je organisch materiaal toevoegen, zoals compost of mest die je inharkt.

Een minerale bodemverbeteraar, zoals lavameel of zeewiermeel, kan hier ook een meerwaarde bieden. Ook regelmatig bemesten met een natuurlijke meststof kan helpen om de bodem voedzamer te maken voor andere planten en concurrentie voor heermoes te creëren.

heermoesgier beeldje — Heermoesgier voor de moestuin

Tip: onkruid nuttig toepassen
Onkruid is misschien niet gewenst in je gazon, maar kan wel een nuttige toevoeging zijn voor je huisapotheek. Zo werkt paardenbloem zuiverend voor de lever, de gal en de spijsvertering. Kleefkruid en weegbree kunnen helpen bij allerlei huidaandoeningen. Of wat dacht je van onkruid op je bord? Je kan blaadjes van onder andere paardenbloem, zevenblad, daslook, veldzuring, vogelmuur en brandnetel verwerken in slaatjes, quiche of soepen. Heermoes kan je dan weer gebruiken om gier te maken, die je kan inzetten tegen ziektes in je moestuin. Lees er hier meer over.

Bestrijden door te sproeien

Je kan ook onkruid uit je gazon verwijderen door te sproeien. Uiteraard kies je dan voor een milieuvriendelijke, biologische onkruidverdelger. Dergelijke onkruidverdelgers zijn zodanig ontworpen dat ze de meeste onkruidfamilies kunnen verdelgen zonder de omliggende gras te beschadigen.

detailfoto onkruid spuiten — Onkruid bestrijden door te sproeien

Met biologische herbiciden

Wanneer we vroeger spraken van onkruid besproeien, ging dat vooral over het gebruik van chemische onkruidverdelgers met glyfosaat. Het totaalherbicide verhindert namelijk de aanmaak van bepaalde aminozuren waardoor de plant, én zijn uitlopers, volledig gedood worden. Dankzij de vlotte werking verdwijnen de wortels van het onkruid kort na de toepassing waardoor er snel opnieuw gezaaid kan worden.

Sinds 2018 mogen dergelijke herbiciden niet meer worden verkocht en gebruikt voor niet-professionele toepassingen. Ze werden immers vooral bij particulieren overmatig toegepast, met schadelijke gevolgen voor het milieu.

Tegenwoordig kan je als particulier enkel met ecologische onkruidverdelgers aan de slag. Dergelijke producten werken op basis van pelargonzuur of andere vetzuren. Vetzuur gaat bovengronds invreten op de celwand, waardoor de plant verbrandt en uitdroogt. Doordat de wortels intact blijven, kunnen de planten wel opnieuw groeien. Daarom moet de behandeling zeer vaak herhaald worden - vier tot vijf keer behandelen is geen uitzondering.

drukspuit beschermkap — Sproeien doe je met een drukspuit.

Hoe pas je ze toe?

Pelargonzuur werkt het best met een drukspuit in een droge omgeving en wordt dus voornamelijk gebruikt in de lente en de zomer. Bestrijd het onkruid dus als het groeit, bij voorkeur voordat het begint te bloeien, en nooit tijdens de bloei. Raak alle delen van de plant goed aan om de snelle en effectieve werking van de zuren te begunstigen.

Ga aan de slag bij droog weer en let erop dat het gazon of de bespoten plek ook na een behandeling zeker nog doorgaans twee tot vier uur droog blijft. Spuit niet bij sterke wind, want weggeblazen druppels kunnen je planten raken en daar beschadigingen veroorzaken. Om aanpalende planten te beschermen, gebruik je daarom, indien mogelijk, ook het best een spuitkap.

Na het sproeien

Als het loof van het onkruid verkleurt en het onkruid dood is, is het goed om alle onkruid te maaien en weg te voeren. Op deze manier zorg je ervoor dat er geen zaadjes meer ontkiemen uit het tuinafval. Vergeet niet om de gebruikte spuitapparatuur na toepassing grondig te reinigen. Het wordt ook aangeraden pelargonzuur niet te gebruiken in de buurt van bloeiende gewassen om zo bijen en andere bestuivende insecten te beschermen.

Tip
Huis-tuin-en-keukenmiddeltjes zoals azijn of bleekwater gebruiken, is eerder af te raden. Het is onmogelijk om daar een juiste dosering voor te bepalen én deze trucjes kunnen gevaarlijk zijn voor jou, het milieu en je planten.

Preventieve maatregelen

Gezond gras is de beste verdediging tegen onkruid. We geven bij deze nog enkele preventieve tips mee om je gazon te wapenen tegen de groei van onkruid.

sfeerbeeld grasmaaien — Een doorgedreven onderhoud van je grasperk houdt het gras gezond.

Regelmatig maaien

Een doorgedreven onderhoud van je grasperk houdt het gras gezond. Maai daarom ook regelmatig je gras. Dat zal ervoor zorgen dat de graswortels goed kunnen vertakken, waardoor de grasmat zelf mooi dichtgroeit en onkruid minder kans krijgt om door te komen.

Maai je gazon ook zeker niet te kort. Een hoogte van 4 tot 6 cm is ideaal. Weet ook dat langer gras beter is voor een goede drainage. En dat is ook belangrijk, want ongelijke of slechte waterafvoer zorgt ervoor dat de bodem uitdroogt of dichtslaat, wat ook weer mos en onkruid in de hand werkt.

Gezond gras is de beste verdediging tegen onkruid

Genoeg beluchten

Jaarlijks je gazon verticuteren of beluchten houdt de bodem luchtig en voorkomt dat de grond verdicht. Als je tijdens het verticuteren dood gras, mos en maairesten uit het gazon haalt, moet je eventuele kale plekken aanpakken met een herstelgazonmengsel.

sfeerbeeld meststrooikar — Bemest regelmatig je gazon.

Gras voeden

Voed het gras in je gazon voldoende. Ga regelmatig eens na hoe het gesteld is met de NPK-waarden van de bodem en geef één of twee keer per jaar wat bemesting, bijvoorbeeld met organische mestkorrels of organische mest (mulch, compost, ...). Merk je dat de bodem te zuur is? Strooi dan wat kalk over het gazon om de zuurtegraad van de bodem te corrigeren.

Ken je onkruid

Onkruid hoeft tenslotte niet altijd een groene vijand te zijn. Spontane vegetatie biedt tal van ecologische voordelen die bijdragen aan de groei van biodiversiteit. Zo verspreiden bepaalde onkruidsoorten geuren die insecten afweren of schadelijke bacteriën vernietigen. Bovendien kan onkruid ook een nuttige voedingsbron zijn voor insecten en kleine dieren. Maak dus een weloverwogen keuze alvorens de strijd met onkruid aan te gaan.

onkruid als waardplant — Spontane vegetatie biedt ecologische voordelen die bijdragen aan de groei van biodiversiteit.