Duurzaamheidsprestatie kan (en moet) beter
Branche loopt voorop met beschikbare tools
Vanzelfsprekend doet u met uw drukkerij aan duurzaamheid. Met bijvoorbeeld een FSC-certificaat. Gerecycleerd papier. Milieuvriendelijkere inkten misschien, of chemieloze platen. Maar wat nu als bijvoorbeeld een grote opdrachtgever vraagt om harde CO2-cijfers bij het drukwerk dat hij bij u bestelt? Of wat als het straks niet meer is toegestaan om zonder grondige onderbouwing termen als ‘CO2-neutraal’ voor uw drukwerk te gebruiken?
Het milieu staat al lange tijd hoog op de agenda, en niet alleen in de grafische branche. Met de Green Deal zette de Europese Unie extra vaart achter de inspanningen die geleverd moeten worden op dit gebied. Regelgeving noopt consumenten én bedrijven tot actie. Voorbeelden daarvan zijn de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) en de Green Claims Directive. Ook grafische ondernemingen krijgen er, direct of indirect, mee te maken.
Duurzaamheidsrapportage
De CSRD is een Europese richtlijn die vorig jaar van kracht werd en grote beursgenoteerde bedrijven verplicht op een gestandaardiseerde wijze te rapporteren over hun duurzaamheidsprestaties en -doelstellingen. Ze moeten daarbij de impact van hun volledige waardeketen in kaart brengen – dus niet alleen rapporteren over de eigen duurzaamheidsinspanningen, maar ook over die van hun klanten en leveranciers.
"Hoewel niet-beursgenoteerde kmo's niet rechtstreeks onder het toepassingsgebied van de CSRD vallen, worden ze er wel door beïnvloed", schrijft VLAIO. De voornaamste impact die u als kmo kunt verwachten, is het verzoek om informatie van CSRD-plichtige klanten en leveranciers omdat uw bedrijf een integraal onderdeel van hun waardeketen vormt. VLAIO geeft een voorbeeld van het soort vragen dat u mogelijk te wachten staat: "Geef een gedetailleerde berekening van de CO2-uitstoot, inclusief Scope 1-, 2- en 3-emissies."
CO2-neutraal drukwerk
Het volstaat dus niet meer om met termen als 'CO2-neutraal drukwerk' aan te komen, ook al hebt u bijvoorbeeld uw CO2-uitstoot op een of ander manier gecompenseerd. Sterker: in 2026 wordt de EU Green Claims Directive van kracht, die strenge eisen en verifieerbare voorwaarden stelt aan duurzaamheidsclaims. Met deze regelgeving wil de EU de consument beschermen tegen allerlei vormen van greenwashing en bedrijven stimuleren op aantoonbare wijze hun duurzaamheidsprestaties daadwerkelijk te verbeteren. U mag overigens nog steeds de CO2-uitstoot van uw drukwerk compenseren, maar moet dan voortaan ook wel aangeven dat het 'CO2-gecompenseerd drukwerk' is.
Internationale grafische norm
De Europese grafische sector beschikt over een uitstekende (en erkende) methode om de CO2-voetafdruk te berekenen, maar toch maken relatief weinig drukkerijen – in heel Europa 216 bedrijven en in België momenteel slechts 8 – daar al gebruik van. Dat kan en moet beter, meent ook Remco Glashouwer. Hij is adjunct-directeur van kennis- en adviesbureau Dienstencentrum, dat vanuit Nederland ook de Belgische grafische branche ondersteunt bij verschillende certificeringstrajecten. Daartoe behoort ook de implementatie van ClimateCalc, "het enige rekenmodel ter wereld dat de CO2-voetafdruk van de individuele drukorders kan berekenen vanuit een levenscyclus-invalshoek".
ClimateCalc-rekenmodel
Al in 2005 – lang voordat Europa zijn ambitieuze klimaatdoelstellingen voor 2030 en 2050 formuleert – wordt de basis gelegd voor ClimateCalc, dankzij de Deense brancheorganisatie Grakom. Die neemt het voortouw met het gestandaardiseerd berekenen van de CO2-voetafdruk in de grafische industrie, gebaseerd op een aanbeveling van de Europese overkoepelende sectorfederatie Intergraf.
Het oorspronkelijke Excel-bestand werd daarna verder ontwikkeld op Europees niveau en omarmd door vrijwel alle nationale brancheorganisaties, waaronder ook Febelgra; alleen Duitsland ontwikkelt en hanteert een eigen methode onder de naam 'Klimainitiative der Druck und Medienverbände'.
Webapplicatie
In 2011 gaat de eerste versie van de webapplicatie van ClimateCalc live en kunnen grafische bedrijven er online mee aan de slag om hun CO2-voetafdruk te berekenen. Het is op dat moment een veelomvattende applicatie "met alles erop en eraan", aldus Glashouwer: "Papier, inkt, platen, transport – álles heeft emissiewaarden. Maar daardoor wordt de methode ook wel heel complex voor veel bedrijven."
Om de toegankelijkheid te verbeteren komt er vervolgens naast deze 'full version' ook een 'basic version': "Daarin wordt gewerkt met vaste waarden per kilogram drukwerk op basis van gefundeerde aannames en worstcasescenario’s. Op die manier kunt u snel en eenvoudig de CO2-afdruk van uw bedrijf berekenen – al moet gezegd zijn dat die in vergelijking met de gedetailleerde 'full version'-calculatie vaak zo’n 10 tot 15 procent hoger uitkomt, juist vanwege die gehanteerde vaste waarden."
CO2-emissies inventariseren
Het vaststellen van de CO2-afdruk van uw drukkerij maakt inzichtelijk wat de belangrijkste bronnen van CO2-uitstoot zijn – en waar dus verbeteringen mogelijk zijn. Die bronnen worden verdeeld over drie categorieën (‘Scopes’): Scope 1 betreft de brandstoffen die in het bedrijf worden verbruikt. Onder Scope 2 valt de uitstoot die wordt veroorzaakt bij de productie van ingekochte energie. En in Scope 3 gaat het om onder andere de uitstoot van het woon-werkverkeer van medewerkers, van de productie van papier, platen en inkten, en ook van het transport van het drukwerk naar de klant.
Glashouwer legt uit: "Scope 1 betreft ongeveer 10 procent van CO2-emissies, en Scope 2 is goed voor ongeveer 15 procent. Op deze twee categorieën kunt u zelf invloed uitoefenen om ze naar beneden te brengen. Dat kan bij emissies uit Scope 3 lastiger zijn, omdat ze veelal elders in de productieketen worden veroorzaakt – maar die categorie betreft wel 75 procent van uw totale voetafdruk." Toch zijn ook in Scope 3 wel degelijk positieve maatregelen mogelijk, door bijvoorbeeld een bedrijfsfiets aan te bieden of bewustere papierkeuzes te maken.
Papier en karton
De 'basic' versie van ClimateCalc is geschikt voor vellenoffset, heatset en coldset rotatieoffset en digitaal drukken. Voor andere technieken zoals flexo, zeefdruk en diepdruk moet de 'full version' gebruikt worden. "ClimateCalc is vooral gebaseerd op papier en karton", verklaart Glashouwer. "Maar in flexo worden ook allerlei andere substraten gebruikt, zoals kunststof en textiel. Over die informatie beschikt de basisversie niet, maar ze kunnen wel in de volledige versie nader worden gespecificeerd."
Ook voor offsetbedrijven die meer op detailniveau hun CO2-uitstoot willen inventariseren en optimaliseren, is overigens de volledig versie aan te raden, meent hij: "U kunt gerichter data invoeren op bijvoorbeeld materiaalverbruik, verpakkingen en transportbewegingen. Dat kan, zoals eerder al aangegeven, resulteren in een 10 tot 15 procent kleinere voetafdruk, doordat de basisversie van de calculator op algemene aannames is gebaseerd."
Glashouwer benadrukt dat bedrijven vaak al over veel van de benodigde informatie beschikken vanuit de wettelijk verplichte Milieu Risico Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) en de CO2 & Energie RI&E. “In die laatste zit al de CO2-component. Dat is een laagdrempelig systeem om de monitoring van uw CO2-uitstoot te organiseren, en vormt eigenlijk een opstapje naar ClimateCalc.”
Voetafdruk op productniveau
Door de berekende CO2-voetafdruk van het bedrijf vervolgens te laten certificeren middels een erkende (jaarlijkse) audit, krijgt u als drukkerij in ClimateCalc toegang tot de mogelijkheid om ook op productniveau – dus: per boek, of per brochure – de veroorzaakte broeikasgasuitstoot te berekenen.
Aangezien de productie van substraten normaal gesproken meer dan 50 procent van de totale CO2-impact van het product vertegenwoordigt, vormt met name de juiste papierkeuze een uitdaging én een kans om de milieu-impact van drukwerk te beïnvloeden. ClimateCalc maakt in zijn berekeningen gebruik van hoofdzakelijk de zogenaamde 'Ten-Toes'-methode van CEPI (de overkoepelende organisatie van Europese papierproducenten) en daarnaast de door papierleveranciers beschikbaar gestelde Paper Profiles.
Glashouwer: "Door de substraten die u gebruikt goed in kaart te brengen, kunt u de milieuprestaties van uw bedrijf op dat gebied verbeteren. Bovendien kunt u, met inzichtelijke berekeningen, uw klanten alternatieve papiersoorten aanbieden zodat zij ook meer verantwoorde keuzes kunnen maken. Dat versterkt de concurrentiepositie van uw drukkerij."
Nog beperkt toegepast
Gezien de vele mogelijkheden en kansen die ClimateCalc aan grafische bedrijven biedt, is het opvallend dat niet veel meer ondernemingen er gebruik van maken. Van de 216 Europese bedrijven die door ClimateCalc in 28 landen zijn gecertificeerd, bevinden er zich 35 in koploper Denemarken. Nederland heeft 19 certificaathouders, België komt op 8.
Glashouwer ziet een aantal oorzaken: "ClimateCalc is nog niet voldoende bekend. Anders dan bijvoorbeeld FSC heeft de organisatie geen lokale afdelingen die voor promotie en marketingacties zorgen. Toch gaat het de laatste jaren wel wat beter, omdat er ook door klanten vaker vragen over CO2 worden gesteld.”
En gaat een drukkerij er dan toch mee aan de slag, dan zijn er allerlei gratis alternatieven voor ClimateCalc te vinden: "Google maar even op CO2-calculator – u kunt ze zo downloaden en een CO2-voetafdruk berekenen. Alleen: u hebt er meestal niet veel aan, want ze zijn niet geaccrediteerd en voldoen niet aan internationale standaarden. Uiteindelijk valt u dan toch door de mand. Terwijl: ClimateCalc is wél volledig erkend."
Veel bedrijven schuiven dit soort activiteiten liever nog even voor zich uit of proberen het nog wat te rekken. Vaak helpt het wel als de overheid aan zo’n traject meebetaalt door subsidie te geven. "Het is in ieder geval geen onwil", stelt Glashouwer vast. "Het probleem bij veel bedrijven is: wie gaat het doen? De directeur heeft er geen tijd voor. De ordermanager en de productie hebben het al druk genoeg met het halen van de planning. En van een duurzaamheidscoördinator of een CSR-coördinator is meestal geen sprake. Daar kunnen wij als Dienstencentrum bedrijven dan mee helpen. Dat brengt natuurlijk een kostenaspect met zich mee, maar die investering is verwaarloosbaar als u daarmee klanten kunt behouden en nieuwe markten kunt creëren."
Toegankelijkheid verbeteren
Ondertussen blijft ook het Dienstencentrum investeren in het verder verbeteren van de toegankelijkheid van ClimateCalc. "Bedrijven tonen echt wel interesse om met die CO2-voetafdruk aan de slag te gaan", legt Glashouwer uit. "Maar in de praktijk werkt een orderbegeleider natuurlijk de hele dag in het ordermanagementsysteem, en niet in ClimateCalc. Daarom zijn we een paar jaar geleden samen met Dataline gaan kijken hoe we die CO2-berekening konden vertalen naar hun ERP-omgeving van MultiPress."
Dankzij de 'MultiPress CO2 Calculator'-module kan de orderbegeleider nu zowel de order als de CO2-voetafdruk uitrekenen – "mits het bedrijf voor ClimateCalc is geaccrediteerd, natuurlijk", benadrukt Glashouwer. Inmiddels zijn ook soortgelijke integraties gerealiseerd met systemen van bijvoorbeeld Compri en Prodist, al hoopt hij dat er op termijn ook een API beschikbaar komt zodat het aansluiten van ClimateCalc op externe systemen veel eenvoudiger wordt. "De grafische industrie loopt hiermee echt voorop, we hebben tools in handen die andere branches gewoon niet hebben. Dit is wereldwijd het enige accreditatiesysteem in zijn soort." Het is nu aan de grafische ondernemers om er de vruchten van te plukken.
Uniek in de wereld
ClimateCalc is een rekenmodule die gebaseerd is op de aanbeveling voor de berekening van de CO2-voetafdruk voor de grafische sector van de Europese overkoepelende branchevereniging/sectorfederatie Intergraf. De Intergraf-aanbeveling is de enige internationale grafische norm voor CO2-voetafdrukberekening in de wereld. Deze norm is van belang omdat zij ervoor zorgt dat iedereen die gebruik maakt van deze norm de CO2-voetafdruk berekent op dezelfde grondslag. Tevens is ClimateCalc in overeenstemming met de ISO-norm 14064-1, ISO 16759 en het internationale Broeikasgassenprotocol (The Green House Gas protocol, afgekort GHG protocol). Kijk voor een overzicht van gecertificeerde bedrijven en een demoversie van ClimateCalc op de website www.climatecalc.eu.
