Melk is aan herwaardering toe

Melk is gezond. Het zou een evidentie moeten zijn, maar er zijn twijfels en controverses over de gezondheidsvoordelen van melk, ondanks dat het lange tijd werd gepromoot als een essentieel onderdeel van een gezond dieet. De discussie over melk en zuivelproducten is complex en varieert sterk afhankelijk van wetenschappelijke studies, voedingsrichtlijnen en culturele gewoonten. Op het zuivelsymposium in Vilvoorde georganiseerd door VLAM en BCZ kwam het thema ter sprake tijdens de uiteenzettingen van verschillende sprekers. Zij poneerden dat er geen twijfel over kan bestaan.

Het ene vet is het andere niet

Professor Sustainable Dairy and Food Processing bij het Nederlandse onderzoeksinstituut NIZO Peter de Jong stelde dat er meer wetenschappelijk bewijs is dat de gezondheidsvoordelen van melk bevestigt. "We kennen allemaal de discussie over verzadigde vetten. Verzadigde vetten zijn ongezond, maar het blijkt dat verzadigde vetten in melkproducten neutraal tot gezond zijn als het gaat om hart en bloedvaten. Dus het enige verzadigde vet is het andere verzadigde vet niet."

Niet alle verzadigde vetten hebben dus hetzelfde effect op ons lichaam. Een interessante ontwikkeling was er in 2016, toen twee medewerkers van Unilever – een bedrijf dat onder meer margarine produceerde – een publicatie schreven waarin ze bevestigden dat de verzadigde vetten in melk niet per se schadelijk zijn.

Kort daarna bracht Unilever zijn margarinetak, met daarin onder andere Becel en Blue Band, onder in een nieuw dochterbedrijf genaamd Upfield en verkocht deze aan een Amerikaanse investeringsmaatschappij. Dit is opmerkelijk, omdat er jarenlang werd beweerd dat margarine gezonder was dan boter, een stelling die na 30 jaar werd herzien.

De Jong vergeleek dit met de huidige eiwittransitie en vroeg zich af hoe dit in de toekomst zal uitpakken. Daarnaast benadrukte hij het belang van het matrixeffect bij melkproducten. Dit betekent dat het niet alleen gaat om de voedingsstoffen die in melk zitten, zoals eiwitten en mineralen, maar ook om hoe deze voedingsstoffen in het lichaam worden opgenomen en verwerkt.

Zo blijken de verzadigde vetten in gefermenteerde zuivelproducten zoals yoghurt en kaas zelfs een gunstig effect te hebben op hart en bloedvaten. "Dus het wordt steeds belangrijker dat je niet alleen naar het product kijkt, ook niet naar de nutriënten, maar ook naar wat die nutriënten in die het menselijke lichaam doen. Dat is natuurlijk wel moeilijker om te onderzoeken."

Melk is niet altijd melk

Agro-ecoloog verbonden aan de European Agroforestry Federation en innovatiemakelaar Jeroen Watté benadrukte dat melk niet altijd hetzelfde is en dat de kwaliteit ervan sterk kan variëren, afhankelijk van de omstandigheden waarin koeien gehouden worden. Koeien die grazen op graslanden met een hoge biodiversiteit, waar ze verschillende soorten gras, kruiden en planten kunnen eten, produceren mogelijk melk met een hogere voedingswaarde.

Dit betekent dat melk van koeien die op dergelijke biodiverse graslanden staan, anders kan zijn dan melk van koeien die een standaard dieet krijgen. "Vanuit de keten moeten we daar aandacht voor hebben. Hetzelfde geldt voor andere duurzame landbouwmethoden zoals agroforestry", aldus Watté.

Watté stelt dat koeien van nature in staat zijn om zelf de voedingsstoffen te zoeken die ze nodig hebben. Bijvoorbeeld door te grazen op een veld met kruiden of een haag, kunnen koeien hun dieet verrijken, wat een positieve invloed kan hebben op de kwaliteit van hun melk. Het idee is dat deze natuurlijke zelfregulatie van koeien nog onvoldoende benut wordt in de moderne landbouw. “Maar daar kunnen in de keten dingen mee gebeuren. Helaas is dat nog niet het geval in Vlaanderen. In Frankrijk heb je Bleu-Blanc-Coeur, een label dat ook door een Vlaamse boer binnengehaald is."

Dit label erkent melk van hogere kwaliteit die afkomstig is van koeien die toegang hebben tot een gevarieerd dieet. Volgens Watté wordt de meerwaarde van deze melk in Vlaanderen nog onvoldoende erkend en beloond. Dit wijst op een gemiste kans om boeren die investeren in betere kwaliteit te ondersteunen. Watté merkte ook op dat het moeilijk is om beweringen over gezondere melk te maken, omdat deze vaak worden tegengesproken door factcheckers. Dit kan demotiverend zijn voor boeren die geloven dat hun product gezonder en van hogere kwaliteit is.

De natuurlijke zelfregulatie van koeien wordt nog onvoldoende benut in de moderne landbouw

Verder wees Watté op andere dierlijke producten zoals runderlever, die extreem voedzaam zijn maar tegenwoordig nauwelijks nog in winkels te vinden zijn. Dit komt doordat koeien intensief gefokt worden voor maximale melk- of vleesproductie, wat ten koste kan gaan van de kwaliteit van organen zoals de lever. Het draait niet alleen om smaak, maar ook om de gezondheidsvoordelen van dergelijke producten.

Door beter te communiceren over de voedingswaarde van producten zoals runderlever zouden consumenten meer geneigd zijn om ze te kopen. Er moet volgens Watté een herwaardering komen van zowel melk als andere dierlijke producten door meer aandacht te besteden aan de kwaliteit en herkomst, en door effectievere marketing van hun gezondheidsvoordelen.