nieuwe aandachtspunten rond Voedselveiligheid

TOPONDERZOEKER LIEVE HERMAN DEELT HAAR INZICHTEN

 

ILVO-onderzoeker Lieve Herman werd in de herfst van haar carrière aangesteld als voorzitter van het Wetenschappelijk Comité van het FAVV. Daarnaast zetelt ze als experte in microbiologische voedselveiligheid ook al jaren in het EFSA, de Europese voedselveiligheidsautoriteit. Tegelijk heeft ze vanuit de Food Pilot een sterke voeling met de praktijk. Waar komen we vandaan op het vlak van voedselveiligheid en vooral: waar gaan we heen?

Hoe heeft u de aandacht voor voedselveiligheid de voorbije jaren zien evolueren?

Lieve Herman: "Als onderzoeker zie ik dit onderwerp continu verbreden, met nieuwe accenten. Daar zitten verschillende drivers achter, naast de verplichtingen die sowieso voor elke schakel van de voedselketen worden opgelegd door de overheid. Vooreerst zijn consumenten almaar bewuster met hun voeding bezig en zien zij het belang daarvan in voor hun gezondheid. Voedselveiligheid ligt aan de basis hiervan. Voor voedingsbedrijven wordt voedselveiligheid steeds vaker een economisch belangrijk gegeven, waardoor dit ook op de agenda van het hoger management komt te staan. Aan de ene kant is er natuurlijk het risico op recalls en imagoschade, aan de andere kant kunnen zij de beheersing van de voedselveiligheid ook uitspelen als een concurrentieel voordeel. Bovendien is dit tegenwoordig een belangrijk element bij overnames, waarbij men zeker wil zijn dat er geen persisterende bacteriën aanwezig zijn in de over te nemen productieplant. De lat wordt dus steeds hoger gelegd, wat mogelijk wordt door de technologische evolutie. De tests kunnen namelijk steeds sneller, gevoeliger en goedkoper worden uitgevoerd en data kunnen via databanken gedeeld worden over de hele wereld."

"Voedsel blijft een biologisch gegeven, waarbij een nulrisico niet bestaat"

Is dit dan wel een goeie zaak voor voedingsbedrijven, die zo ook sneller onder vuur kunnen komen te liggen?

"Voor voedingsbedrijven moet voedselveiligheid sowieso een belangrijke bekommernis zijn. Zij hebben meldingsplicht bij eventuele calamiteiten en hebben een belangrijke maatschappelijke verantwoordelijkheid. Die mindset moet deel uitmaken van de bedrijfscultuur en moet gedragen worden door alle geledingen binnen het bedrijf, van de reinigingsploeg tot de onderhoudsafdeling en de logistiek. Dit start zelfs al bij de aankoop van nieuwe procesapparatuur, waarbij het design en de reinigbaarheid goed bestudeerd moeten worden. De nieuwe testmogelijkheden dwingen de bedrijven nu weliswaar tot verdere acties; een besef dat ondertussen ook bij kmo's voldoende is doorgedrongen. We moeten evenwel inzien dat een nulrisico bij levensmiddelen niet bestaat en we moeten dit ook durven duidelijk te maken aan de consumenten. Het is niet omdat een besmetting nu met terugwerkende kracht kan worden gelinkt aan een specifieke fabriek, dat we die onderneming daarom meteen met de vinger moeten wijzen. Zo hebben consumenten nog steeds hun verantwoordelijkheid om het voedsel correct te bewaren en te bereiden, zeker wanneer zij al verzwakt zijn. Ook is er tegenwoordig een consumententrend naar minder verwerkte voeding en kant-en-klare maaltijden, wat een mogelijk hoger risico voor besmetting inhoudt. We moeten dus telkens op een objectieve manier the bigger picture bekijken."

 

Zijn er nu nieuwe gevaren, door dergelijke maatschappelijke evoluties?

"Absoluut en die opduikende risico's spoort EFSA overigens actief op, via datamining. Door de eiwitdiversificatie en de groeiende consumptie van alternatieve eiwitbronnen, zoals plantaardige bronnen of insecten, verwachten we bijvoorbeeld een toename van allergenen en dus ook een verhoogde gevoeldigheid voor allergieën. Bij veel bronnen van plantaardige eiwitten is er bovendien het verhoogde risico door eventuele schimmels en mycotoxines, terwijl die levensmiddelen natuurlijk ook aan alle criteria moeten beantwoorden. Bij dergelijke verschuivingen in consumptiepatronen moeten we dus continu de richtwaarden herbekijken, in relatie tot de 'blootstelling'. Daarnaast schuilen er ook nieuwe gevaren in het valoriseren van reststromen en in het hergebruik van water. De vele huidige inspanningen rond de circulaire economie en ons milieu hebben dus jammer genoeg ook een keerzijde, waardoor we op zoek moeten naar een evenwicht tussen duurzaamheid en voedselveiligheid."  

"Bij de duurzaamheidsinspanningen mogen we ook de voedselveiligheid niet uit het oog verliezen" 

Hoe scoren wij met onze voedselveiligheid op wereldniveau?

"Heel goed. We staan bekend om ons betrouwbaar voedselveiligheidssysteem, wat ook een belangrijke troef is voor de export. Dan heb ik het overigens niet alleen over ons land, maar over de eengemaakte markt van de hele Europese Unie. Er is een goede samenwerking tussen de voedselagentschappen van de verschillende lidstaten en dankzij het Rapid Alert System kan er snel informatie worden uitgewisseld. Vanuit het EFSA ben ik trouwens al een paar keren gevraagd geweest om onze Europese werking uit te leggen aan bijvoorbeeld Chinese autoriteiten. Andere landen spiegelen zich dus aan ons en dat is volgens mij ook volkomen terecht. Ik geloof immers sterk in de collectieve expertise, om zo tot nieuwe of diepere inzichten te komen."  

 

Hebben we niet soms eens nood aan een crisis of een schandaal om die inzichten te versnellen?

"Ik zit alleszins niet op de volgende crisis te wachten en ik hoop al helemaal niet dat er een nieuw voedselschandaal in de maak is. Dat kan misschien wel hier en daar de ogen openen, maar het werkt tegelijk polariserend, wat de constructieve vooruitgang hindert. In zogenaamde vredestijd werkt dat hele weefsel met de verschillende stakeholders immers aan een continue verbetering van de voedselveiligheid, precies doordat dit ook opportuniteiten met zich meebrengt. Mijn oproep aan de voedingsbedrijven is dan ook om hier blijvend aandacht voor te hebben bij het inspelen op nieuwe markttrends. Zij moeten ook blijven investeren in nieuwe tools en technieken, zoals non-target analysis, voor een verhoogde voedselkwaliteit én -veiligheid. Zo kun je tenslotte ook het vertrouwen van consumenten winnen."

"Door nieuwe tools en technieken te gebruiken, kun je het vertrouwen van consumenten winnen"

Wie is Lieve Herman?
Dr. Lieve Herman is afdelingshoofd van de eenheid Technologie en Voeding van het ILVO, het Instituut voor Landbouw-, Visserij en Voedingsonderzoek. Daar is ze al zo'n dertig jaar actief als onderzoeker en geldt ze ondertussen als expert in de microbiologische voedselveiligheid. Herman is samen met Flanders' FOOD ook medeoprichter van de Food Pilot, de pilootfabriek voor de voedingssector die dit jaar zijn tiende verjaardag viert. Van bij de oprichting, in 2001, zetelt ze in het Wetenschappelijk Comité van het FAVV en eerder dit jaar werd ze aangesteld als voorzitter van dit comité. Sinds 2015 is ze ook lid van het Panel on Biological Hazards (BIOHAZ) van EFSA, de Europese voedselveiligheidsautoriteit. Op verscheidene niveaus deelt ze dus als onafhankelijke wetenschapper haar kennis en adviezen voor een risico-evaluatie, als basis voor een evidence based beleid.