"BEMIDDELING MOET DE STANDAARD WORDEN"

Bouwgeschillen behandelen in een rechtbank is vaak duur, tijdrovend en weinig constructief. De Bijzondere Commissie Bouw, die in 2021 in het leven werd geroepen, brengt de twistende partijen daarom liever rond de tafel om tot een duurzame oplossing te komen aan de hand van bemiddeling. “Het is de moeilijkste job ter wereld, maar opgeven doen we nooit.”

WIE IS THEO DE BEIR?
Theo De Beir is voorzitter van de Federale Bemiddelingscommissie 2020-2021. Hij leidt een meertalig advocatenkantoor in Brussel. Theo is erkend bemiddelaar in sociale, burgerlijke en handelszaken en wordt door partijen en de rechtbanken aangesteld in complexe commerciële geschillen. Hij werd in Harvard opgeleid om te onderhandelen en te bemiddelen.
Hij is praktijklector KU Leuven (KUL) faculteit Rechtsgeleerdheid, docent Ehsal Management School (EMS), praktijkdocent Universiteit Antwerpen (UA) faculteit Rechtsgeleerdheid en docent/gastspreker bij verschillende instanties en organisaties aangaande bemiddeling & onderhandeling. Hij is ook hoofddocent in de opleiding tot erkend bemiddelaar in burgerlijke en handelszaken.

WIE IS BART PLEVOETS?
Bart Plevoets is voorzitter van de Bijzondere Commissie Bouw. Hij is burgerlijk ingenieur bouwkunde en Master of Statistics. Daarnaast is hij erkend bemiddelaar in sociale, burgerlijke en handelszaken.
Met meer dan 20 jaar ervaring in conflictbeheersing heeft Bart zich gespecialiseerd in duurzame conflictoplossingen in de bouwsector.
Als onafhankelijk deskundige en erkend bemiddelaar in bouwzaken wordt hij door partijen en rechtbanken aangesteld in gerechtelijke deskundigenonderzoeken, bindende derdenbeslissingen, arbitrages en bemiddelingen.

WAT IS DE BIJZONDERE COMMISSIE BOUW?
De Bijzondere Commissie Bouw is onderdeel van de Federale Bemiddelingscommissie (FCB) en werd opgericht in april 2021. De Federale Bemiddelingscommissie bestaat uit vertegenwoordigers van diverse branches: notarissen, advocaten, gerechtsdeurwaarders, magistraten en de derde groep – al wie niet onder de voorgaande groepen valt. Het doel is om bemiddeling te promoten als volwaardig alternatief voor geschillenbeslechting in allerlei sectoren. Sinds januari 2020 is Theo De Beir voorzitter van de FCB. De Bijzonder Commissie Bouw kwam er op initiatief van burgerlijk bouwkundig ingenieur Bart Plevoets.

Vragen om miserie

“Ik ken de bouw zeer goed en weet dat er heel wat problemen voorkomen”, zegt Plevoets, die ook actief is als gerechtsdeskundige en erkend bemiddelaar. “Als je denkt aan wie er allemaal betrokken is bij een bouwproject: een bouwheer, een aannemer, een architect, een studiebureau, verzekeraars, advocaten … Dat is bijna vragen om miserie. De coronacrisis heeft het ook niet gemakkelijker gemaakt, want werven werden moeilijker bereikbaar, er moesten veiligheidsmaatregelen getroffen worden, de aanvoer van materialen was vertraagd, de prijzen werden verhoogd … Bovendien is de bouwwereld nogal een machowereld waarbij men elkaar vaak wil ‘kapotmaken’ in de rechtbank. Maar zo’n procedure veroorzaakt heel wat nevenschade, zorgt voor onzekerheid en vertraagt bovendien de werken. Door te bemiddelen, kunnen we die problemen op een adequatere manier aanpakken dan de gewoonlijke trage en onzekere juridische weg.”

De juridische weg

De nadelen van een juridische aanpak zullen velen dan ook bekend in de oren klinken: een werf die stilligt door procedures die maanden tot jaren aanslepen, veel onzekerheid door het trage verloop, de hoge gerechtskosten … “Eens het vonnis uitgesproken wordt, is het vaak niet eens meer uitvoerbaar omdat er al een partij failliet is of een onderaannemer alweer in zijn land van herkomst zit”, zegt Plevoets.

Die problemen wil de Bijzondere Commissie Bouw vermijden met bemiddeling. “Een bemiddelaar is iemand die tussen conflicterende partijen in zit en hen helpt om tot een regeling te komen”, zegt Plevoets. “Hij heeft een onpartijdige helikopterview over de situatie en leidt de onderhandelingen volgens een specifiek stramien. Het doel is dat de belangen van de verschillende partijen achterhaald worden. Zo kunnen die geordend worden: sommige belangen zijn gemeenschappelijk, andere zijn conflicterend, nog andere maken voor de ene partij niet zo veel uit. Als bemiddelaar is het onze taak om met al die belangen aan een akkoord te bouwen.”

Het ruimer geheel

“Het verschil met een juridische procedure is: als je rond de tafel zit ben je niet alleen bezig met het technische aspect waar discussie over is, en waar een gerechtsdeskundige zich toe moet beperken, maar met het ruimere geheel”, zegt De Beir. “En dat is belangrijk voor alle partijen, want ze willen allemaal die werf tijdig afwerken en problemen vermijden in de toekomst. Tijdens een procedure is men niet bezig met wat er écht belangrijk is voor de partijen. Men is bezig met het contract of met een advies over de kwaliteit van de uitgevoerde werken, maar niet met de oplossing van het geschil. Want hoewel veel magistraten dat heel goed zouden kunnen, mogen ze niet oordelen op basis van wat er belangrijk is voor de partijen. Wij zijn dus op een ander niveau bezig en scheppen structuur in de chaos. We zorgen ervoor dat er geluisterd wordt en dat het verhaal begrepen wordt door alle partijen – zonder dat ze er daardoor per se akkoord mee moeten gaan. En dat wil niet zeggen dat we het technische aspect aan de kant schuiven, integendeel, maar er is méér dan alleen dat.”

“Elke uitkomst is een goede uitkomst, omdat de partijen zélf het akkoord hebben ingevuld”

Tomeloze inzet

“Conflicterende partijen zover krijgen dat ze overeenkomen: als je erover nadenkt, is dat bijna niet te doen”, zegt De Beir. “Maar we geven nooit op. Een goede bemiddelaar heeft een tomeloze inzet. En ik wil niet pretenderen dat we altijd tot een oplossing komen, want je moet ook mensen van goede wil aan tafel hebben, maar er lukt toch veel. De partijen voelen immers ook dat we het goed met hen menen en hen willen helpen om tot een deal te komen. Daardoor stellen ze zich meestal ook wat flexibeler op en zien ze het grotere plaatje. Want het alternatief is dat het conflict en de spanning blijven bestaan, met een dure en tijdrovende procedure waarin er niet naar hen wordt geluisterd tot gevolg. Als we dat kunnen overstijgen, kunnen we tot heel creatieve oplossingen komen. Pas op: we komen soms ook tot heel pragmatische akkoorden. En soms is het water zo diep dat we niet meer op zoek zijn naar een verdere samenwerking, maar willen we het conflict gewoon op een goede manier beëindigen. Er zitten allerlei schakeringen in de uitkomst van een bemiddeling, maar elke uitkomst is een goede uitkomst, omdat het de partijen zélf zijn die het akkoord hebben ingevuld.”

Onpartijdig

Een bemiddeling kan door de partijen zelf voorgesteld worden, maar tegenwoordig kan een rechter het ook suggereren als een van de partijen akkoord gaat.

Ook belangrijk is dat de bemiddelaar gekozen moet worden door alle partijen, en dat de kosten eerlijk verdeeld worden. Zo kan er geen sprake zijn van partijdigheid. Bovendien kan elke partij én de bemiddelaar op elk moment de onderhandelingen stopzetten.

Vertrouwelijk

“Een belangrijk aspect van bemiddeling is dat alles wat er gezegd wordt vertrouwelijk blijft en nooit voor een rechter gebruikt mag worden”, zegt Plevoets. “Dat betekent ook dat partijen iets kunnen vertellen dat ze liever niet in de pers zien verschijnen, omdat het de goede naam van het bedrijf zou kunnen schaden. Dat kan een groot verschil maken.” “Bovendien kan elke partij de bemiddelaar in vertrouwen nemen onder vier ogen in een zogenaamde ‘caucus’”, zegt De Beir. “Daarin komen vaak de essentiële punten boven die men nog meteen op tafel wil leggen tijdens de bemiddeling zelf. De bemiddelaar kan dan bespreken met die partij of dat punt op tafel gebracht mag worden of niet.”

“Ze kwamen mijn kantoor binnen alsof ze elkaar de kop wilden inslaan. Na twee uur stond er al een akkoord op papier”

Welke conflicten behandelen bemiddelaars?

“Financiële conflicten zie ik het vaakst voorbijkomen”, zegt Plevoets. “Onenigheid over termijnen en gebreken in uitvoering volgen daar kort achter. Maar er komen conflicten voor in alle lagen van de bouwwereld. Zo deed ik onlangs een bemiddeling over een betalingsgeschil tussen twee bouwbedrijven. De ene partij wilde niet betalen omdat er volgens hen van alles nog niet in orde was. Mocht dat geschil volgens de typische juridische weg verlopen, zou er een deskundige aangesteld worden die moet vaststellen wat er niet in orde is en wat de impact op de factuur daarvan is. In dit geval stelde de rechter een bemiddeling voor. Wat bleek na een bespreking met de verschillende partijen? Voor de partij die moest betalen was de betaling niet eens zo belangrijk, maar hij had de andere partij, een onderaannemer, nodig voor de voorlopige oplevering. Hij zei: als je een paar retouches kan doen, krijg ik het opgeleverd. Die eis stond niet eens in de dagvaarding, maar kwam pas naar boven na een paar uur bemiddeling. De andere partij had daar geen enkel probleem mee, maar ze waren gewoon niet meer met elkaar aan het praten – ze kwamen mijn kantoor binnen alsof ze elkaar de kop wilden inslaan. Na twee uur stond er al een akkoord op papier waarop zelfs al de datum van de voorlopige oplevering stond. Een maand later belden ze mij om te zeggen dat alles perfect was verlopen en dat alles betaald zal worden. Dat is typisch het verschil met een juridische procedure, waar ik als deskundige zou gezegd hebben: je moet dit bedrag nu betalen en binnen twee jaar heb je de rest.”

BEMIDDELING ALS STANDAARDPROCEDURE

De missie van de Bijzondere Commissie Bouw is duidelijk: het principe van bemiddeling zou standaard in bouwcontracten moeten worden opgenomen. “Het feit dat dat erin staat, geeft al meteen positiviteit en zal partijen ertoe aanzetten om het eerst zelf proberen op te lossen”, zegt De Beir. “Die reflex willen we kweken. En als ze er zelf niet uit komen, kan er een bemiddelaar aangesteld worden, maar men zit tenminste nog niet in de rechtbank, waar het conflict al te ver geëscaleerd is. Bij een bemiddeling heeft eigenlijk niemand iets te verliezen.”