Elektrificatie versnelt: is Vlaanderen klaar voor flexibiliteit?

Beleid en netbeheer nemen voorbereidende maatregelen

Flexibiliteit was het codewoord op de 15e editie van Electrify Flanders 2025, de congresdag rond fotovoltaïsche energie, opslag en elektrificatie op 26 november 2025 in Leuven. De aanwezigen kregen een duidelijke stand van zaken over de elektrificatie in Vlaanderen en de rol van het capaciteitstarief en de dynamische tarieven in de energietransitie.

Tijdens Electrify Flanders kregen installateurs en experts uit de sector een duidelijke stand van zaken rond de elektrificatie van Vlaanderen

Hoe helpt het beleid de elektrificatie vooruit?

Energietransitie versnellen

Electrify Flanders, een initiatief van VZW Energie Facteur 4, met steun van Bebat en PV CYCLE, en met installateursfederaties ELOYA en Nelectra als mediapartners, lokte 75 installateurs en experts uit de sector. Niet onaardig voor een eerste editie op een stakingsdag!

Arnout Pieters, raadgever op het kabinet van Vlaams minister van Wonen, Energie en Klimaat, Melissa Depraetere, schetste de Vlaamse ambities rond de elektrificatie van Vlaanderen.

“Het klimaat verandert in sneltempo. Extreme weersomstandigheden komen steeds vaker voor,” aldus Arnout Pieters. “Daarom is het cruciaal dat we de doelstelling van het Klimaatakkoord van Parijs - een maximale opwarming van 2 graden - in het vizier houden.”

“Het terugdringen van CO₂-uitstoot blijft een topprioriteit, ook voor Vlaanderen. De energietransitie is niet alleen noodzakelijk voor het klimaat, maar versterkt tegelijk onze strategische autonomie én draagt bij tot voorspelbare energieprijzen.”

“Sinds 2005 zijn de Vlaamse emissies met 25% gedaald, terwijl de economie in diezelfde periode met gemiddeld 2% per jaar groeide. Dat is goed nieuws. Nu moeten we die transitie vooral voortzetten én versnellen.”

Installatie zonnepanelen — De energiehuizen krijgen een sterkere rol. Zij zullen mensen nog beter begeleiden bij de plaatsing van een pv-installatie

Meer goedkope en hernieuwbare elektriciteit

“Op 18 juli 2025 keurde Vlaanderen het nieuwe Energie- en Klimaatplan goed. De doelstellingen zijn duidelijk: tegen 2030 moet de CO₂-uitstoot met 40% dalen en willen we in totaal 34.259 GWh hernieuwbare energie produceren.”

“Grote elektriciteitsafnemers worden voortaan verplicht om zonnepanelen te installeren,” verduidelijkt Arnout Pieters. “Daarnaast breiden we de MijnVerbouwLening voor zonnepanelen uit. Vanaf 1 januari 2026 wordt ze zelfs renteloos voor gezinnen met de laagste inkomens.”

“Ook de energiehuizen krijgen een sterkere rol. Zij zullen mensen nog beter begeleiden bij de plaatsing van een pv-installatie - van het bepalen van het juiste vermogen tot het vergelijken van offertes en het vinden van betrouwbare installateurs. Bovendien zal energiedelen voor iedereen worden opengesteld, zodat lokaal opgewekte zonnestroom nog efficiënter kan worden benut.”

“Verder worden de belastingen op energie hervormd, zodat elektriciteit goedkoper wordt in vergelijking met aardgas - zonder dat een gemiddeld gezin dat met aardgas verwarmt méér moet betalen.”

Digitale meter — Fluvius zet sterk in op de verdere uitrol van de resterende 20% digitale meters en op de ontwikkeling van nieuwe functionaliteiten

Meer flexibiliteit

“Vandaag beschikt ongeveer 80% van de Vlamingen over een digitale meter, goed voor zo’n 2,9 miljoen toestellen”, aldus Arnout Pieters. “Die meters maken het mogelijk om het energieverbruik beter af te stemmen op momenten waarop stroom goedkoper of in overvloed beschikbaar is. Zo willen we gezinnen en bedrijven stimuleren om hun verbruik flexibeler te organiseren, onder meer door gedragsverandering te ondersteunen.”

“Dynamische elektriciteitscontracten spelen daarbij een belangrijke rol. Vanaf 2029 moet elke energieleverancier zo’n contract aanbieden, zodat verbruikers kunnen inspelen op uurprijzen. In juli 2025 werd bovendien de Europese richtlijn EMD5 omgezet in Vlaamse regelgeving. Daardoor wordt het mogelijk om per digitale meter meerdere contracten af te sluiten, telkens voor een specifieke toepassing. Zo kan een warmtepomp bijvoorbeeld een afzonderlijk contract krijgen met een gunstiger tariefprofiel.”

Zijn gezinnen klaar voor de energietransitie?

Bereid om te investeren

Maar zijn de gezinnen klaar voor de energietransitie? De Gezinsbond, met 120.000 leden-gezinnen, onderzocht hoe Vlaamse gezinnen tegenover de energietransitie staan. Maarten Verbiest, directeur studiedienst van de Gezinsbond: “Wat positief opvalt, is dat 89% van de gezinnen met kinderen tussen 0 en 18 jaar eigenaar is van een woning. Ze willen daar het liefst zo lang mogelijk blijven wonen, en zijn dus bereid om te investeren in hun huis.”

“Iets meer dan de helft van de gezinnen beschikt vandaag al over zonnepanelen. Van de gezinnen die nog geen panelen hebben, is de helft van plan die binnen de vijf jaar te installeren. Daarnaast heeft 15% van de gezinnen een elektrische wagen. Bij de gezinnen die er nog geen hebben, overweegt 43% om er binnen de vijf jaar een aan te schaffen.”

De warmtepomp blijft de olifant in de kamer. De bereidheid om over te stappen naar een warmtepomp is zorgwekkend laag © Gezinsbond

Warmtepomp blijft olifant in de kamer

“De warmtepomp blijft echter de olifant in de kamer. Zeven op de tien gezinnen verwarmen nog met gas. Slechts 15% beschikt over een warmtepomp - en airco’s tellen hier zelfs mee voor 10%. Van de gezinnen die geen warmtepomp hebben, geeft 77% aan er in de toekomst ook geen te willen. Slechts één op de vijf zou voor een warmtepomp kiezen wanneer de huidige ketel defect raakt. De bereidheid om over te stappen is dus zorgwekkend laag: 46% vindt de aankoop te duur en 21% vreest een te hoog elektriciteitsverbruik.”

Is het elektriciteitsnet klaar?

De impact op het net

“Tegen 2035 verwachten we in Vlaanderen ongeveer 2,45 miljoen elektrische wagens”, aldus Raf Bellers, directeur netbeheer bij Fluvius. Fluvius is actief in alle steden en gemeenten, en beheert het aardgas, de openbare verlichting en het laagspanningsnet in 285 steden en gemeenten.

“Ook de lichte vracht elektrificeert snel - met een verwachte stijging van 50% nieuwe inschrijvingen tussen 2026 en 2035 - en hetzelfde geldt voor zware vrachtwagens: we rekenen op zo’n 32.500 e-trucks tegen 2035. Het openbaar busvervoer zal tegen dan zelfs volledig geëlektrificeerd zijn.”

“Ook de verwarming van gebouwen oefent steeds meer impact uit op het elektriciteitsnet, vooral door de groei van warmtepompen. Daarnaast blijft de industrie een grote afnemer: de vraag naar bijkomende vermogens neemt razendsnel toe. En er zijn ook lokale uitdagingen, zoals datacenters en walstroomvoorzieningen in de havens.”

“Om congestie op de laagspanningsnetten te vermijden, zijn gerichte acties absoluut noodzakelijk.”

Netcongestie — "Om congestie op de laagspanningsnetten te vermijden, zijn gerichte acties absoluut noodzakelijk" © Fluvius

De rol van EV-batterijen

“Batterijen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het balanceren van het energiesysteem”, verduidelijkt Raf Bellers. “Vandaag spelen thuisbatterijen al een rol in het opvangen van pieken, al ligt de focus nog sterk op zelfverbruik. De batterijen van elektrische wagens bieden echter veel meer potentieel - met capaciteiten tot 90 kWh - bijvoorbeeld via toepassingen zoals vehicle-to-grid.”

“Ook grote batterijprojecten worden steeds belangrijker: momenteel ligt er bij ons meer dan 25 GW aan aanvragen voor batterij-installaties. Maar uiteraard: als iedereen op hetzelfde moment begint te laden, creëert dat net zo goed problemen.”

Bidirectioneel laden uitgetest
Slim omgaan met energie is essentieel in de energietransitie. Bidirectioneel laden (dikwijls ook vehicle to grid of V2G genoemd) waarbij elektrische voertuigen (EV’s) niet alleen stroom opnemen, maar ook terugleveren – biedt enorme mogelijkheden. Aangezien deze technologie nog in zijn kinderschoenen staat, besloot Volta, het kenniscentrum van de elektrotechnische sector, om er in de praktijk mee aan de slag te gaan in de woning van één van de werknemers.
Lees meer

Oplossingen in de maak

Fluvius heeft daarom een proactief ‘no-regret’-investeringsplan voor 2025-2034 aangekondigd. Dat omvat de versterking van 40% van de laagspanningskabels - goed voor zo’n 30.000 kilometer - de aanpassing van 550.000 huisaansluitingen, de vernieuwing of versterking van 18.000 distributiecabines (ongeveer een derde van alle Vlaamse cabines) en de versterking van 7.500 kilometer middenspanningskabels.

“In totaal gaat het om een bijkomende investering van 4 miljard euro, bovenop de reguliere investeringen”, aldus Raf Bellers. “Daarnaast zetten we sterk in op de verdere uitrol van de resterende 20% digitale meters en op de ontwikkeling van nieuwe functionaliteiten voor onze klanten, zoals flexibiliteitsdiensten: vehicle-to-grid, vehicle-to-home, energiedelen, energie verkopen, enzovoort.”

Geen gegarandeerd vermogen meer

“Maar we moeten realistisch blijven”, aldus Raf Bellers. “De transitie gaat sneller dan onze netten kunnen meegroeien. Zeker investeringen in het hoogspanningsnet (boven 100 kVA) kennen vandaag nog doorlooptijden van 5 tot 10 jaar.”

“Daardoor ontstaan bottlenecks in het energienet, waardoor het gevraagde vermogen niet langer 24/7 gegarandeerd kan worden. Dat zal wellicht de nieuwe realiteit worden voor aansluitingsaanvragen boven 100 kVA. In grote delen van Vlaanderen zullen we geen permanente garantie meer kunnen bieden dat zulke aansluitingen op elk moment hun volledige vermogen kunnen afnemen”, vertelt Raf Bellers.

Elektriciteitsverbruik 2 — De zonne-energieproductie veel efficiënter benutten kan door de combinatie van een thuisbatterij en een energiemanagementsysteem (EMS) © Flux50

Werkt het capaciteitstarief?

Ja het werkt vooral bij...

Om netcongestie tegen te gaan, is gedragsverandering essentieel. Daarom werd in 2023 het capaciteitstarief ingevoerd. “En we zien dat het capaciteitstarief werkt,” zegt Pieterjan Renier, algemeen directeur van de Vlaamse Nutsregulator (de vroegere VREG).

“Vlaamse gezinnen gebruiken het elektriciteitsnet vandaag 8,3% efficiënter dan een jaar geleden. Vooral netgebruikers met hoge maandpieken - in het bijzonder eigenaars van een elektrische wagen - passen hun gedrag blijvend aan het capaciteitstarief aan.”

“In de winter verlagen zij hun piek door een deel van hun verbruik te verschuiven van de avondpiek naar de nachturen. In de zomer stemmen ze hun laadgedrag af op de productie van hun zonnepanelen, waardoor ze hun zelfverbruik optimaliseren. Gemiddeld daalt hun piek met 5%, wat zich vertaalt in een vergelijkbare vermindering van de belasting op de distributienetten.”

Elektriciteitsfactuur doorsnee gezin: 1.275 euro

575 euro: energiekost
144 euro: kosten ODV en heffingen kWh-tarief (rechtszaak lopende bij Europese justitie)
93 euro: kosten netgebruik: kWh-tarief
218 euro: kosten netgebruik: capaciteitstarief
245 euro: heffingen en btw (de accijnzen die de overheid zal verlagen)

© Vlaamse Nutregulator

Capaciteitstarief nog niet goed gekend

“Het capaciteitstarief heeft echter nog wel wat potentieel. Uit een bevraging van ons bij de Vlaming blijkt dat 67% van de Vlamingen het capaciteitstarief niet kent.”

“Tijdsafhankelijke tarieven kunnen het positieve effect van het capaciteitstarief verder versterken. Maar tot op heden bestaat er nog geen consensus tussen de verschillende stakeholders over de precieze invoering van ‘time-of-use’-tarieven: of het signaal via kW of kWh moet worden gegeven, en welke implementatietiming wenselijk is. Momenteel wordt vooral gekeken naar initiatieven van energieleveranciers”, aldus Pieterjan Renier.

Iedereen aan dynamisch tarief?

Ongegronde angst voor dynamisch tarief?

“De rol van energieleveranciers evolueert: zij worden niet langer alleen leveranciers van energie, maar ook dienstverleners van flexibiliteit”, aldus Kris Voorspools van 70GigaWatt Consulting.

Waarom hebben niet meer gezinnen en bedrijven een dynamisch contract? Is het uit onwetendheid of angst? “Het is een combinatie. Vaak heerst nog de gedachte: Als je een keer niet oplet, dan heb je het aan je broek. Ik heb via een concrete case onderzocht of dit werkelijk zo is”, vertelt Kris Voorspools.

Dynamisch tarief — Gemiddelde standaard gebruiker (blauw) = Kost energie €471
Werking tijdens goedkoopste uren (groen) = Kost energie €319
Werking tijdens duurste uren (rood) = Kost energie €597
© 70GigaWatt Consulting

“Zo kost het verbruik van een warmtepomp onder een variabel contract (prijsformule op basis van de index voor de hele maand) jaarlijks 471 euro. Laat je diezelfde warmtepomp echter draaien onder een dynamisch contract (prijsformule op basis van index per kwartier of uur), en enkel tijdens de goedkoopste uren, dan kan je 152 euro per jaar besparen. Je betaalt dan 319 euro in plaats van 471 euro.”

“Zelfs wanneer je de warmtepomp bewust tijdens de duurste uren laat werken - en dat vraagt al veel moeite - kom je uit op 597 euro per jaar. Dat is 126 euro meer dan onder een variabel contract. Met andere woorden: de opportuniteiten zijn veel groter dan de risico’s. Angst voor dynamische contracten is dus helemaal niet nodig”, zegt Kris Voorspools.

De rol van EMS

Nog werk aan de winkel

“De zonne-energieproductie veel efficiënter benutten kan door de combinatie van een thuisbatterij en een energiemanagementsysteem (EMS)”, zegt Frederik Loeckx, directeur van de energie-innovatiecluster Flux50. “Je verhoogt je zelfverbruik, beperkt je piek onder het capaciteitstarief en kunt slim inspelen op dynamische tarieven. Zo realiseer je een besparing - al blijft die relatief beperkt. De grootste meerwaarde ligt in het ontlasten van het net. Vandaag is er zo’n 7 GW aan zonnepaneelproductie die we nauwelijks kunnen sturen.”

“Voor een grootschalige uitrol van EMS is echter nog werk aan de winkel. Energiemanagementsystemen zijn momenteel niet gestandaardiseerd, terwijl de markt razendsnel evolueert. Eindgebruikers zien door de bomen het bos niet meer - en dat is ook niet vreemd”, besluit Frederik Loeckx. "Op de website maakjemeterslim.be vinden ze meer informatie."