Onderschat de rol van de veiligheidscoördinator niet

Wat u moet weten over de veiligheidscoordinatie op tijdelijke of mobiele Bouwplaatsen

Niettegenstaande de veiligheidscoördinatie op tijdelijke of mobiele bouwplaatsen reeds in 2001 werd vastgelegd in een KB en weliswaar doorheen de tijd een aantal veranderingen onderging, merken we dat er in de bouwsector nog veel onduidelijkheid over heerst. Wanneer is de wetgeving van toepassing, wie moet nu juist de veiligheidscoördinator aanduiden en welke verantwoordelijkheden heeft de architect? We zetten hieronder een aantal aandachtspunten en misverstanden op een rijtje.

Veiligheidscoördinatie — Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de veiligheidscoördinator in ontwerpfase en de coördinator in fase verwezenlijking. De architect is evenwel niet verplicht om de veiligheidscoördinatie op eigen bouwplaatsen uit te voeren

Veiligheidscoordinatie
≠ preventieadvies

Een misverstand dat we in dit artikel de wereld uit willen helpen is dat het KB inzake de veiligheidscoördinatie of de taak van de veiligheidscoördinator niet te verwarren is met de rol van de preventieadviseur. De veiligheidscoördinatie gaat over het coördineren van verschillende partijen. Preventieadvies gaat over de Codex over het welzijn op het werk.

De wetgeving op de veiligheidscoördinatie verschilt van land tot land en is in België vrij streng. De wettelijke bepalingen werden vastgelegd in het KB van 25 januari 2001 betreffende de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen. Diverse Koninklijke Besluiten hebben het oorspronkelijk KB vervolgens gewijzigd (2001, 2005, 2006, 2007). Het ging hierbij over modaliteiten inzake aanvullende opleiding voor veiligheidscoördinatoren, onderscheid omtrent bouwwerken met een oppervlakte van meer of minder dan 500 m², verplichtingen voor de mede-eigenaars bij gebouwen in gedwongen mede-eigendom (meer bepaald wat betreft het post-interventiedossier), aanstelling van veiligheidscoördinatoren voor de bouwplaatsen met een oppervlakte van minder dan 500 m² via de opdrachtgever als hij werkgever is en verplichte certificering van de veiligheidscoördinatoren voor bouwwerken met een totale oppervlakte gelijk of groter dan 500 m².

De wettelijke bepalingen zijn talrijk. Dit artikel heeft niet de intentie om volledig te zijn, maar wel om een aantal onduidelijkheden en pijnpunten aan te kaarten. Voor wie volledige informatie wil, raden we de brochure ‘De veiligheidscoördinatie op tijdelijke of mobiele bouwplaatsen’ aan die werd uitgegeven door de Algemene Directie Humanisering van de Arbeid van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. Dit in samenwerking met de beroepsfederaties Bouwunie en NAV. De brochure is onder meer raadpleegbaar op de website van de FOD.

De veiligheidscoordinator heeft een hoofdelijke aansprakelijkheid en kan veroordeeld worden

Toepassingsgebied

De reglementering is van toepassing op bouwplaatsen waar de volgende werken worden uitgevoerd: graaf-, grond-, funderings- en verstevigingswerken, waterbouwkundige werken, wegenwerken, plaatsing van nutsleidingen, bouwwerken, de montage van geprefabriceerde elementen, liggers en kolommen, inrichtings- en uitrustingswerken, verbouwingswerken, vernieuwbouw, herstellingswerken, ontmantelings-, sloop-, instandhoudings-, onderhouds-, schilder- en reinigingswerken, saneringswerken en afwerkingswerkzaamheden behorende bij een of meer hogervermelde werken.

Vanaf het ogenblik dat er bij de uitvoering van deze werken op de bouwplaats twee of meer aannemers tegelijkertijd of achtereenvolgens activiteiten uitoefenen, is de veiligheidscoördinatie tijden de ontwerp- en verwezenlijkingsfase verplicht. Opgelet: met aannemers bedoelen we tevens alle natuurlijke of rechtspersonen die tijdens de verwezenlijking van het bouwwerk activiteiten verrichten, dus ook bijvoorbeeld nutsmaatschappijen. Particuliere doe-het-zelvers worden niet als aannemer beschouwd.

Aanstelling veiligheidscoördinator

Bij werven vanaf 500 m² stelt de opdrachtgever (bouwheer) de veiligheidscoördinator aan. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de veiligheidscoördinator in ontwerpfase (stelt een veiligheids- en gezondheidsplan op met preventiemaatregelen) en de coördinator in fase verwezenlijking, die mits werfbezoeken nagaat of alle maatregelen worden gerespecteerd. In de praktijk kan dit wel dezelfde persoon zijn. De veiligheidscoördinator ontwerp opent het postinterventiedossier. Dit dossier bevat alle documenten die later kunnen dienen voor onderhouds-, renovatie- of uitbreidingswerken aan de woning. De veiligheidscoördinator in fase verwezenlijking stelt het postinterventiedossier op het einde van het bouwproject samen en draagt het over aan de bouwheer volgens de informatie die hij van de verschillende partijen heeft ontvangen. Er bestaan veiligheidscoördinatoren van niveau A en niveau B.

Bij werken waarvoor een coördinatiestructuur opgericht wordt en werken die meer dan 5.000 mandagen duren of waarvan de kostprijs meer dan 3,2 miljoen euro bedraagt (exclusief btw) en waarbij drie aannemers gelijktijdig werkzaamheden uitvoeren, moet een coördinator niveau A aangesteld worden.

Bij werken waarvoor een volledig veiligheids- en gezondheidsplan opgesteld moet worden, maar geen coördinatiestructuur vereist is, en bij werken die meer dan 5.000 mandagen duren of een verhoogd risico inhouden, moet een coördinator niveau B aangesteld worden.

Voor werven kleiner dan 500 m² is een soepeler regime voorzien dat toelaat dat aannemers/een bouwdirectie zelf de functie van coördinator tijdens de verwezenlijkingsfase kunnen uitoefenen. Wanneer de tussenkomst van een architect wettelijk vereist is, moet de bouwdirectie belast met het ontwerp (bijvoorbeeld de architect, architect-ingenieur, interieurontwerper) in de fase-ontwerp de veiligheidscoördinator aanstellen.

In de praktijk wordt de rol van de veiligheidscoördinator soms onderschat, vooral op kleinere werven. Zelfs wanneer één aannemer het werk uitvoert en de leveringen bijvoorbeeld door Bouwpunt worden uitgevoerd, moet er een veiligheidscoördinator langskomen.

De veiligheidscoordinator is niet verantwoordelijk voor de volledigheid van het dossier, wel voor de samenstelling ervan

Edwin Van Opstal (zaakvoerder Adsecum, veiligheidscoördinator en preventieadviseur): “Ik merk een stijgend bewustzijn. De hoofdaannemers worden ook strenger. Meer en meer bedrijven zijn VCA-gecertificeerd”

Edwin Van Opstal, zaakvoerder van het onafhankelijk studie- en adviesbureau Adsecum, gespecialiseerd in de domeinen arbeidsveiligheid en veiligheidscoördinatie en zelf veiligheidscoördinator en preventieadviseur, merkt op dat er zich in de sector ook veiligheidscoördinatoren bevinden die voorrang geven aan kwantiteit eerder dan aan een kwalitatieve coördinatie: “Het gebeurt dat er op kleinere werven geen veiligheidscoördinator langskomt of enkel iemand ‘op papier’ wordt aangesteld. We zien ook dat er veiligheidsplannen circuleren waarbij enkel het adres werd veranderd. Het probleem is dat er jammer genoeg te weinig controles zijn. En sommige bouwheren het als een noodzakelijk kwaad zien. De aap komt echter uit de mouw als men op het einde het postinterventiedossier nodig heeft. De notaris zal er immers naar vragen wanneer men de woning wenst te verkopen. Vergeet ook niet dat de veiligheidscoördinator een hoofdelijke aansprakelijkheid heeft en veroordeeld kan worden. Denk maar aan de gasramp in Gellingen. Ik merk binnen dat kader wel een stijgend bewustzijn. De hoofdaannemers worden ook strenger. Meer en meer bedrijven zijn VCA-gecertificeerd, wat een zeer positieve evolutie is.”

Rol van de architect

De wettelijke tussenkomst van de architect is enerzijds vastgelegd in de federale wetgeving (wet van 20 februari 1939). Anderzijds heeft de architect specifieke aansprakelijkheden, afhankelijk van het type bouwplaats, die voortvloeien uit de Welzijnswet en het KB betreffende de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen (zie link brochure onderaan dit artikel). De algemene regel blijft echter dat de architect niet verplicht is om de veiligheidscoördinatie op eigen bouwplaatsen uit te voeren.

Op te stellen documenten

De veiligheidscoördinatoren – ontwerp en verwezenlijking – moeten de coördinatie-instrumenten opstellen, bijhouden en aanvullen. Hiermee worden het veiligheids- en gezondheidsplan bedoeld, het coördinatiedagboek en het postinterventiedossier. Afhankelijk van de aard van de werken kan het gaan om een volledige, dan wel vereenvoudigde versie.

De veiligheidscoördinator is niet verantwoordelijk voor de volledigheid van het dossier, wel voor de samenstelling ervan. Hij of zij is uiteraard wel verantwoordelijk voor de volledigheid en juistheid van het door hem of haar opgestelde veiligheids- en gezondheidsplan. Wat betreft het postinterventiedossier is men verantwoordelijk voor de samenstelling ervan, maar is men afhankelijk van de documenten die ter beschikking worden gesteld. Uiteraard dient de veiligheidscoördinator wel te kunnen bewijzen dat hij of zij voldoende actie ondernomen heeft om tot een volledig dossier te komen. Hij of zij zal ook op het pv van overdracht de ontbrekende documenten noteren.

Mogelijke sancties

De mogelijke boetes en/of strafsancties die kunnen worden opgelegd staan niet in het KB, maar in de Welzijnswet (specifieke bepalingen: zie link brochure onderaan dit artikel).

De veiligheidscoördinator legt geen boetes op, maar meldt wel overtredingen. De bouwheer kan het aspect veiligheid vervolgens inroepen en de aannemers op hun verantwoordelijkheden wijzen. De veiligheidscoördinator heeft wel een stok achter de hand wanneer er reeds een eerdere waarschuwing werd vermeld in het adviesverslag, ook wel veiligheids- en gezondheidsverslag van de werfinspecties genoemd.

De algemene regel blijft dat de architect niet verplicht is om de veiligheidscoördinatie op eigen bouwplaatsen uit te voeren.

Verplichte bijscholing
De coördinatoren- ontwerp en -verwezenlijking moeten zich voortdurend bijscholen. Dit mag bij zowel een privé-instantie als de overheid zijn. Voor de coördinatoren die gecertificeerd moeten zijn, bedraagt het totaal aantal uren van de bijscholing ten minste 5 uur per jaar of 15 uur over een periode van drie jaar. Deze bijscholing vormt een vereiste voor het verlengen van het certificaat.

Met dank aan Adsecum en de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg

Meer weten? Raadpleeg de brochure op de website van de FOD: www.werk.belgie.be