Dieren helpen overwinteren in je tuin

Wanneer de winter voor de deur staat, kan je met kleine ingrepen allerlei diertjes helpen overwinteren in je tuin. Dit komt de diversiteit ten goede en we weten ondertussen allemaal dat dat zorgt voor een gezonde tuin vol leven. Bovendien kan je het nuttige aan het aangename koppelen en versleten materiaal omtoveren tot een knusse schuilplaats. Verschillende soorten hebben verschillende noden, we leggen je uit welke en wat je zelf kan voorzien. 

 

Schuilplaatsen

Selectief opruimen

De natuur heeft zelf overwinteringsplaatsen voorzien voor dieren, dus kan je eenvoudigweg die gaan gebruiken in je tuin. Erg moeilijk is dat niet, je hoeft enkel minder rigoureus op te ruimen! 

(Dood) hout

Heb je je laatste snoeiwerken voor het jaar uitgevoerd? Doe de takken dan niet weg naar het containerpark, maar leg ze op een stapel in een rustige hoek van je tuin. In de kieren en spleten tussen takken zullen allerhande kleinere diertjes een droge schuilplaats vinden. Vermolmd hout is ook een ideale thuis voor diverse insecten, kevers, spinnen enz. 

Afgevallen bladeren

Naast de opgestapelde takken kan je ook afgevallen bladeren op een hoop vegen. Egels maken er graag een winternest in of bekleden er een bestaand nest mee. Kleine kruipertjes vinden een thuis tussen de lagen bladeren en in het voorjaar gebruiken ze het composterende bladmateriaal als voedingsbron. 

Winterharde planten

Beplant je tuin met planten, struiken en bomen die winterhard zijn en snoei die niet wezenloos in de herfst. Niet alleen heb jij dan nog een beetje groen rond je tijdens de winter, ook allerlei vogels en kleine zoogdieren vinden er een schuilplaats bij guurder weer. 

Onder water

Vissen en bepaalde amfibieën kunnen met gemak de winter doorkomen in je vijver of kikkerpoel, op voorwaarde dat er voldoende diepte is: minimaal 60 tot 80 centimeter. Zorg sowieso voor variatie in de diepte van je vijver, met ondiepe gedeelten (voor het paaien in de lente) en diepere delen voor de wintermaanden. Maak de bodem niet proper voor de lente, het slib vormt een ideale deken voor vele diertjes. 

Probeer het wateroppervlak op één of meerdere plaatsen ijsvrij te houden. Meestal is het ijs vrij broos rondom rietstengels die bewegen in de wind. Ook een pomp of fontein die het water in beweging houdt, kan helpen. Bij lichte vriestemperaturen kan een bal op het water ook al zorgen dat er zich geen ijslaag kan vormen. 

 

Creatief aan de slag

Of je nu je versleten spullen nog een doel wil geven, met de kinderen een knutselproject wil uitvoeren of een blikvanger in de tuin wil voorzien ... egelhuisjes, nestkastjes, insectenhotels etc. maken is altijd een goed idee. 

Egelhuis

Egels zijn nuttige helpers in de tuin. Ze verdelgen vooral slakken én zijn leuk om naar te kijken. Lok ze dan ook in je tuin met een schuilplaats voor de winter. Vertrek van een stevige (onbehandelde) houten kist of mand, een plastic kuip ... die groot genoeg is voor een egel om comfortabel in te kunnen draaien. Maak een gat van ongeveer 13 à 15 cm in diameter aan de voorkant van het egelhuis en creëer een gang met gestapelde stenen, dakpannen of een groot stuk buis. Dit dient als de ingang voor de egel en verhindert dat roofdieren binnen kunnen. 

Vul je egelhuis met wat droog stro, bladeren of hooi om isolatie te bieden en de egel warm te houden tijdens koude nachten. Let op! Voorzie wel een ventilatie-opening bovenaan je huisje. De slapende egel zal condens veroorzaken en als die niet weg kan, wordt het diertje nat en kan het bevriezen.

Plaats het egelhuis op een beschutte plek in je tuin, bijvoorbeeld onder struiken of een afdakje. Zorg ervoor dat je bouwwerk niet wordt blootgesteld aan directe regen of wind.

Dek de bovenkant af met een stuk hout, takken of dakbedekking om het te beschermen én te camoufleren. Je kan egels uitnodigen voor een kijkdag door kattenbrokjes en een schaaltje vers water in de buurt van de ingang te zetten. 

Insectenhotel of -toren

De blauwdruk is voor elk insectenhuisje grofweg hetzelfde. Je moet verschillende kamers of etages voorzien met diverse soorten nestmateriaal om een variëteit aan diertjes aan te trekken. Natuurlijke (gerecyclede) materialen zijn ideaal. Denk bijvoorbeeld aan stro, holle stengels met diverse diameters, een oude baksteen, scherven van kapotte bloempotten, dakpannen, dennenappels, schors, en keien. De materialen kunnen gestapeld zijn of je kan ze in een behuizing plaatsen. 

TIP
Gebruik natuurlijke olie om het hout te voeden en bescherming te bieden.

Kleinere insectenhotelletjes kan je afgewerkt of als bouwpakket kopen, maar je kan ze gemakkelijk zelf maken met enkele plankjes van palletten of ander resthout, wat kippengaas en je nestmateriaal. Een eenvoudig voorbeeld is een vierkant kader in latjes, dat je in kamers onderverdeelt met houten tussenschotten. Vul de kamers met nestmateriaal en overtrek de voor- en achterkant met kippengaas dat je op z'n plaats niet. 

Zelfs een klein bloempotje dat je vult met stro en in je fruitbomen hangt, is de ideale accommodatie voor bijvoorbeeld oorwormen. 

Je hebt ook de optie om all-in te gaan en het groots aan te pakken. Dan heeft je dierenhotel verdiepingen in plaats van kamers en vinden ook andere dieren zoals egels en amfibieën er een thuis. De zwaardere elementen zoals dakpannen, bakstenen, houtblokken en dergelijke, plaats je onderaan. Je voorziet daar wel enkele holtes, maar de fundering moet stevig zijn. Op het volgende verdiep komen dan bloempotten, rietbundels enz. Werk naar boven toe met steeds lichtere materialen. Denk ook aan tussenschotten van steviger materiaal of een centrale as zoals een tuinpaal, zodat de insectentoren niet instort. 

Een andere optie is om alles in een houten omkasting te plaatsen. Hoe dan ook, laat je creativiteit de vrije loop.

Amfibiehuis

Kikkers, padden, salamanders enz. vragen niet veel qua schuilplaatsen. Een bloempot waar een scherf uit is, enkele stenen waar je een grotje mee bouwt, gestapelde dakpannen ... zijn telkens goeie huisjes. Plaats dit wel in de nabijheid van water, zoals bij een vijver of een kleine sloot. Putje winter zullen deze diertjes ook dikwijls overwinteren in de sliblaag onderaan je vijver. 

Nestkastjes en vogelhuisjes

Heb je al nestkastjes in je tuin die reeds als broedkamer hebben gediend? Dan kan je die vlak voor de winter een goede schoonmaakbeurt geven, behandelen tegen parasieten en vrieskouproof maken door ze te vullen met isolatie als stro, hooi, houtwol ... Op die manier worden kraamkamers goeie winterverblijven. Bovendien is de kans groot dat overwinterende tuinvogels de kast zullen gebruiken om in het voorjaar een nest in te bouwen. 

 

Voedsel en water

Een andere noodzaak voor wilde dieren is voedsel en water. Extra moeilijk te vinden in de winter, en dus kunnen wij helpen. 

 

Bijvoeren

Tijdens periodes waarbij dieren het lastiger hebben, zoals de winter, kan je vele diertjes helpen door wat extra voedsel in de tuin te voorzien. Tegenwoordig bestaan er kant-en-klare pakketten die je kan kopen maar je kan ook zelf opzoeken wat de voedingsbehoeftes zijn van de diersoorten die je wil aantrekken. 

Van zadenmixen, noten en vogelpindakaas tot insectenmixen of kattenbrokjes voor egels, je trekt er zeker meer dieren mee aan in je tuin.

  

Water voorzien

Hoewel we in de winter normaliter veel neerslag over ons heen krijgen, houdt dat niet altijd in dat wilde dieren aan voldoende drinkwater geraken. Plassen op straat worden gevaarlijk door het strooizout erin en door de kou is drinkwater vaak bevroren. 

Heb je geen vijver, dan kan je altijd schalen of tobbes buiten zetten waar vers water in zit. Als je een drijvend balletje in het water legt, blijft er een stuk van het wateroppervlak ijsvrij door de beweging van het balletje. Plaats de schaal of kom telkens op een beschutte plaats, maar zichtbaar genoeg dat dieren ze vinden. Zorg er steeds voor dat er geen verdrinkingsgevaar is door enkele stenen in de schaal te leggen. Doe je graag wat meer moeite? Dan zijn er in de handel verwarmingselementen beschikbaar om bijvoorbeeld drinkbakken van kippen vorstvrij te houden.