Een warmtenet: hoe werkt het?

Warmtenetten worden in steeds meer steden en gemeenten geïnstalleerd, als oplossing om op een collectieve manier woningen van duurzame verwarming te voorzien. Als je bouwt of verbouwt ben je overigens gebonden aan een verplicht aandeel aan hernieuwbare energie. Dan kan een aansluiting van je woning op een warmtenet een goede oplossing bieden. Maar wat is dat precies? En waarom zou je je erop aansluiten?

Wat is een warmtenet?

Een warmtenet is een alternatieve vorm van energielevering waarbij water centraal opgewarmd en vervolgens via een goed geïsoleerd leidingnet naar de afnemers verdeeld wordt, om daar zijn warmte via een aftakstation op het verwarmings- en warmwaternet over te dragen. Het afgekoelde water stroomt nadien weer naar de warmtebron.

Een warmtenet is met andere woorden vergelijkbaar met een klassiek verwarmingsnet in een woning, zij het op grote schaal, van een centrale naar woningen. Daarnaast bestaan er ook netten die werken met geothermie, die de warmte tot 2 km diep uit de grond halen.

Waar in een woning de bron van de verwarming de warmtepomp of condensatieketel is, gaat het bij een warmtenet over een biomassacentrale, verbrandingsoven … Ook het leidingnet is van een andere grootteorde: de leidingen hebben grotere diameters en kunnen tot honderden kilometers ver reiken. De verdeling van het water gebeurt daarom ook op een hogere temperatuur en aan een hogere druk (tot 40 bar). Afhankelijk van de warmtebron, kan de aanvoertemperatuur oplopen tot zo'n 130 °C.

Warmtenetten bestaan in tal van vormen en maten. Een "kleine" variant is bijvoorbeeld de centrale stookplaats van een appartementsgebouw. Als er over warmtenetten wordt gesproken, gaat het echter meestal om een uitgebreider stedelijk net, zoals bijvoorbeeld het warmtenet van Fluvius in Kuurne en Harelbeke, dat gevoed wordt met restwarmte van een afvalverbrandingscentrale.

Vijf generatie warmtenetten

Het ene warmtenet is het andere niet. De warmtebron, de aanvoerdruk, de lengte van het leidingnet …: allemaal kunnen ze verschillen. Het belangrijkste onderscheid wordt gemaakt op basis van de aanvoertemperatuur. Zo worden de warmtenetten opgedeeld in vijf generaties:

• eerste generatie: warmtenetten met een hoge aanvoertemperatuur (> 100 °C), bijvoorbeeld stadsverwarmingsnetten uit de jaren 80;
• tweede generatie: warmtenetten met aanvoertemperaturen tot 80 °C;
• derde generatie: centrale stookplaatsen op 65 °C, die volstaan om binnen een appartementsgebouw op een veilige manier in sanitair warm water te voorzien;
• vierde generatie: warmte is voldoende van temperatuur om de woning via een vloerverwarmingssyteem te verwarmen maar onvoldoende warm voor sanitair warm water (we kunnen stellen tot -35 °C)
• vijfde generatie: de temperatuur is zo laag dat je er geen woning direct mee kan verwarmen (dus ook niet via vloerverwarming), maar ze is wel hoger dan de buitenomgeving, waardoor een warmtepomp een hoge SCOP kan halen. Je kan er vaak in de zomer ook mee passief koelen. 

WIE IS BIJ EEN WARMTENET BETROKKEN?
Er is geen vaste formule voor de opstart of uitbating van een warmtenet. Het initiatief kan door verschillende partijen genomen worden en vraagt doorgaans een verregaande afstemming tussen gemeentebesturen, projectontwikkelaars, intercommunales, industrie, private investeerders …

Van warmtenet naar binneninstallatie

De warmteoverdracht van warmtenet naar binnenhuisinstallatie verloopt via een aftakstation, dat aangesloten wordt op het warmtenet enerzijds, en in de woning op de installatie anderzijds.

Dat gebeurt doorgaans via twee platenwarmtewisselaars: één voor het sanitair warm water en één voor het verwarmingsnet. De warmte in de woning wordt dan, net als bij een klassieke installatie, verdeeld over de radiatoren en vloer- of wandverwarming. De temperatuur is eveneens te regelen via een thermostaat.

Als er in het gebouw verschillende verwarmingsbronnen, zoals radiatoren en vloerverwarming, worden gebruikt, worden er extra warmtewisselaars geïnstalleerd. Door een verschillende stroomsnelheid toe te passen op elke warmtewisselaar, kan elk circuit een aangepaste temperatuurregeling krijgen.

Tegelijkertijd fungeert het aftakstation als een scheiding van druk en temperatuur tussen de twee netwerken. De binnenhuisinstallatie is namelijk niet ontworpen voor de gebruikelijk hoge drukken en temperaturen die in het warmtenetwerk worden gehandhaafd.

Waar kan je je aansluiten op een warmtenet?

Warmtenetten liggen er niet zomaar overal. Een belangrijke voorwaarde voor de aanleg is dat er voldoende warmtevraag is in het gebied. Dit zorgt ervoor dat de investering in het net gerechtvaardigd is. Voor een stedelijk warmtenet moet er minstens een warmtevraag van 2,5 MWh per jaar per lopende meter leidingnet zijn om economisch en ecologisch interessant te zijn. Dit wordt ook wel de 'lineaire warmtedichtheid' genoemd.

Daarom worden warmtenetten meestal niet alleen aangelegd voor woningen, maar zijn grote afnemers zoals ziekenhuizen of industrie noodzakelijk. Woningen die zich in de buurt van een bestaand of gepland warmtenet bevinden, worden zoveel mogelijk aangesloten op dat net, zolang de capaciteit dit toelaat.

Als de warmtebron voor het warmtenet dus niet in jouw buurt ligt, ga je je woning er niet op kunnen aansluiten. Er zou immers te veel warmte verloren gaan tijdens het transport. Of je dicht genoeg of net te ver woont, kan je nagaan bij je netbeheerder. 

Bron: Sanilec