Filters en pompen voor je vijver: waar moet je op letten?

Wil je dat je vijver proper blijft, dan installeer je het nodige pomp- en filtermateriaal. Of misschien wil je wel een bepaald effect creëren in je vijver, zoals een waterval? Dat kan dan ook met specifieke pompsystemen. Er zijn hierin heel wat opties, die we allemaal op een rijtje zetten.

 

Filters voor je vijver

Een goede vijverfilter vervult twee functies: mechanische en biologische filtering.

• Bij mechanische filtering gaan filtermaterialen grof vuil uit de vijver filteren.
• Biologische filtering zorgt ervoor dat bacteriën zich kunnen vestigen in speciale substraten.

Wanneer je een filter kiest, is de capaciteit uiteraard een belangrijk punt. Die is afhankelijk van het aantal vissen, het soort vissen en het type en de inhoud van je vijver. Wanneer je vijver geen vissen bevat, kan je een filter kiezen met een capaciteit gelijk aan de inhoud van je vijver. Zitten er wel vissen in? Dan moet je gaan voor een dubbele capaciteit. 

Een vijverfilter kan niet werken zonder vijverpomp die het water langs de filter doet passeren. De capaciteit van de pomp is uiteraard ook een belangrijke factor. Idealiter beschikt je vijver over een pomp die het water in 2 tot 4 uur kan verpompen. Over pompen vertellen we verderop in dit artikel meer. Eerst een woordje uitleg over de filters.

Hoe werkt een biologische filter?

Een biologisch filter is onmisbaar om een vijver gezond en bovenal helder te houden. Een biologische vijverfilter voorziet het water van CO₂ voor de vijverbeplanting. In de filter zorgt een bacteriekolonie voor de zuivering van het water. Afvaldeeltjes uit de vijver worden door de bacteriën omgezet in voeding voor zuurstofplanten. Dit is van belang om de vijver zo veel mogelijk vrij te houden van draad- en zweefalgen.

De bacteriekolonie bevindt zich op filtermaterialen in de filterkamer, zoals lavastenen of schuimrubber. De vijverpomp pompt het vijverwater door de filter, waarin de filtermaterialen de afvaldeeltjes in het vijverwater vasthouden. De bacteriën op de filtermaterialen zullen dat afval afbreken en omzetten in CO₂ voor de planten, dat zich via het rondgepompte vijverwater in de vijver verspreidt, en wordt opgenomen door de zuurstofplanten.

Zo'n bacteriekolonie vormt zich steeds vanzelf. Om de filter een goede doorstart te geven bij de installatie, of nadat je de filter hebt uitgekuist en terugplaatst, kan het tot twee maanden duren voor er zich een (nieuwe) kolonie heeft gevormd. Daar kan je het proces versnellen door de filter te enten, of anders gezegd: zelf een bacteriekolonie toe te voegen. Zo kan je de vorming van een kolonie inkorten tot een goede twee weken.

De CO₂ kan enkel opgenomen worden door het water, als het water voldoende hard is. Daarom is het belangrijk om de waterkwaliteit op peil te houden. Het is belangrijk om de waterhardheid regelmatig eens te controleren. Door invallend regenwater, dat van nature zacht is, zal de hardheid van het vijverwater hoe dan ook terugvallen. Als dit niet wordt gecorrigeerd, zal het water niet voldoende CO₂ kunnen opnemen. De filter zal verzuren en de bacteriekolonies zullen afsterven, waardoor de vijverplanten verzwakken. Algen hebben veel minder voeding nodig om te overleven, dus kunnen ze de vijver overnemen en voor vertroebeling zorgen.

Biologische én mechanische filtering: de meerkamerfilter

Een biologische filter is dus onmisbaar in je vijver, maar idealiter heb je een filter die ook voor mechanische filtering zorgt en grofvuil uit het vijverwater haalt. Een meerkamerfilter vervult beide functies in aparte filterkamers. Dit biedt vooral een meerwaarde in vijvers met vissen, waar er meer organisch afval in voorkomt. 

UV-filter toevoegen

Een uv-lamp kan toegevoegd worden aan een biologische of meerkamerfilter, maar kan ook als losstaand systeem gebruikt worden. Deze is goed voor het neutraliseren van zweefalgen en slechte bacteriën. Dit is de interessantste optie wanneer een vijver niet in biologisch evenwicht komt. Voor een natuurvijver of biologische vijver is een uv-lamp dus niet echt nuttig.

Er zijn hier ook enkele nadelen aan verbonden. Zo kan een uv-lamp er ook voor zorgen dat goedaardige bacteriën worden gedood en kan het stroomverbruik hoog oplopen doordat de lamp constant aanligt. Je zal de uv-lamp ook regelmatig moeten vervangen.

Aandachtspunten en troubleshooting
- Een biologische filter (en de bijhorende pomp) moet 24/7 draaien voor een efficiënte filtering van het vijverwater.
- Tijdens de winter schakel je de filter uit, want dan ligt de plantengroei immers stil. CO₂ zal in veel mindere mate worden opgenomen door de vijverplanten en daardoor zullen de algen de concurrentiestrijd met de zuurstofplanten winnen.
- Een biologische filter hoef je doorgaans één keer per jaar te reinigen en nadien, aan het begin van het seizoen, te enten met een opstartbacteriekolonie.
- Een biologische filter is normaal reukloos. Geeft deze toch een nare geur af? Dan is de filter waarschijnlijk verstopt. Dan moet de filter gereinigd en opnieuw geënt worden. Dit wijst tevens op een filter met een te lage capaciteit die de hoeveelheid afval in het vijverwater niet kan verwerken, of een te zachte waterhardheid. Stel de pH-waarde van het vijverwater bij. Herhaalt het probleem zich? Dan vervang je de filter beter door een met een hogere capaciteit.

 

Vijverpompen

Om de filter te laten werken, moet het vijverwater door de filterelementen worden gestuwd. Enter de vijverpomp. Deze zorgt voor een goede watercirculatie en houdt het water schoon. Zelfs zonder de filtratiefunctie is de watercirculatie via de vijverpomp nodig om een overschot aan schadelijke stoffen uit het vijverwater te verwijderen en een tekort aan zuurstof en CO₂ te voorkomen. Ten slotte kan een pomp ook stuwkracht leveren voor een waterelement, zoals een waterval of een fontein.

De pompcapaciteit

Om het gewenste resultaat te bereiken, moet je ervoor zorgen dat je een pomp kiest met een geschikte capaciteit, uitgedrukt in liter per minuut, ook wel het debiet genoemd. Een te laag debiet zorgt voor onvoldoende watercirculatie en stuwkracht, zodat je fontein of waterval er maar triestig bij ligt.

Een te groot debiet is dan weer niet nodig en kost enkel meer geld en energie. Overdimensionering van de pomp zorgt er ook voor dat water te snel door het systeem stroomt, zo hebben de planten niet de tijd om de nodige voedingsstoffen op te nemen.

Tip
Welke capaciteit je nodig hebt, kan je eenvoudig berekenen door de inhoud van de vijver in liters te delen door 2. Bij een vijver van 7.000 liter zal er dus een pomp nodig zijn met een minimale capaciteit van 3.500 liter per uur.

Houd rekening met de opvoerhoogte

De pompcapaciteit verwijst enkel naar het water dat op een gelijk niveau kan worden rondgepompt, de hoogte wordt hierbij niet in aanmerking genomen. Een pomp die voor een waterval wordt gebruikt en op de bodem staat, moet het water ook omhoog kunnen stuwen. Die hoogte is de opvoerhoogte van de pomp.

Dit verwijst naar de hoogte tot waar een pomp het water kan opvoeren, gemeten vanaf de bovenkant (persaansluiting) van de pomp tot het hoogste aftappunt. Dus als een pomp een opvoerhoogte heeft van 10 meter, betekent dit dat het water maximaal 10 meter omhoog kan worden gepompt. De opvoerhoogte wordt vaak uitgedrukt in mwk (meter waterkolom). Deze wordt, naast de capaciteit ook altijd meegegeven in de productfiche van je pomp.

Een vijverpomp met een hoge opvoerhoogte zal meestal een lagere capaciteit hebben. Een toename van één meter in de opvoerhoogte resulteert vaak in een capaciteitsverlies van 25%.

Droge of natte opstelling?

Een pomp bestaat uit leidingen, die aan de filter gepompt worden en aan een pomphuis zijn gekoppeld. Die behuizing kan zich in de vijver bevinden of buiten de vijver, respectievelijk een natte en een droge opstelling.

Bij een droge opstelling bevindt de pomp zich op een droge plek buiten de vijver. Het water wordt met een aanzuigslang naar het pomphuis gezogen en via een andere slang wordt het water langs de andere kant terug de vijver in gestuwd, richting de filter. Het grote voordeel aan een droog opgestelde pomp is dat je er makkelijk bij kan voor onderhoud.

Als we spreken over een nat opgestelde vijverpomp, dan staat de pomp in de vijver zelf, op de bodem of op een niveau. Een natte opstelling is voor veel mensen de voorkeur, want je kan de pomp beter verbergen én je hebt minder slangen nodig.

Tip: neen, gebruik geen dompelpomp
Je zou denken dat je misschien een dompelpomp kan gebruiken als vijverpomp. Dat wordt over het algemeen echter afgeraden, gezien deze meer stroom verbruiken dan gewone vijverpompen. Je moet er immers rekening mee houden dat de vijverpomp, net als de filter, 24/7 draait tijdens het seizoen.

Welke waterslangen moet je gebruiken?

Slangen zijn verkrijgbaar in verschillende diameters. Hoe groter de capaciteit van de pomp, hoe groter de diameter van de slang moet zijn. Ook de lengte is bepalend. Wanneer de slang langer dan 5 meter is, moet je minimaal een slangdiameter van 40 mm gebruiken. Er wordt aangeraden om een maximale lengte van 10 meter aan te houden, anders zijn de drukverliezen te groot.

Soorten waterpompen voor een waterelement

Als je enkel wilt filteren of beluchten, dan kies je voor een gewone filterpomp of vijverpomp. Verder kan je je pomp ook kiezen op basis van welk effect je wil op het waterspel in je vijver. Dan heb je in grosso modo de volgende opties:

Beeklooppomp

Wil je een rustig kabbelend beekje waarbij het water uit je vijver naar een punt verderop en hoger wordt gepompt? Dan brengt een beeklooppomp het water uit de vijver naar het punt waar het beekje voor jou moet beginnen te stromen.

Fonteinpomp

Een fontein in zowel een kleine terrasvijver als een grotere tuinvijver brengt steeds de nodige sfeer in de tuin. Om tegemoet te komen aan je persoonlijke voor­keur, kan je kiezen uit heel wat diverse fonteinfiguren. Er bestaan ook drijvende fonteintjes die je op het vijveroppervlak kan laten drijven en die op zonne-energie werken. 

Watervalpomp

De watervalpomp sluit nauw aan bij een beeklooppomp. Omdat er bij een waterval echter, een groter watervolume nodig is, zal de keuze van de juiste pomp een belangrijke rol spelen in het effect van je waterval.

IJsvrijhouderpomp

Om in de winter je vijver ijsvrij te houden en om ervoor te zorgen dat de rottingsgassen ook in die periode kunnen ontsnappen, kan je gebruikmaken van een ijsvrijhouderpomp. Dat is een beluchtingspomp met luchtsteen waarbij de vijver door de luchtbellen­stroom zelfs bij langdurige vriestemperaturen steeds ijsvrij en rijk aan zuurstof blijft.

Combinaties

Wanneer je graag wat afwisseling wilt brengen in het waterspel of tegelijkertijd een combinatie wilt laten werken, kun je kiezen uit een aantal pompcombinaties.

• Met een combinatie van filter en beekloop kan je ofwel tegelijkertijd, ofwel met een tweewegvijverrandbesturing dezelfde pomp gebruiken, zowel voor de zuivering als voor een beekloop.
• Sommige fonteinpompen zijn voorzien om er een extra filter op te kunnen aansluiten, waardoor het filteroppervlak vergroot wordt.
• Andere pompen zijn dan weer uitgerust met twee uitgangen waarvan je het debiet telkens afzonderlijk kan afstellen. Zo kan je een hoger debiet sturen naar een aangesloten fontein en een iets lager debiet naar een spuwer.
• Een combinatie van een fontein en een waterval zorgt voor een mix van de rust die de waterval biedt en de speelsheid van een fontein. Dubbel waterplezier in één pakket.
• Je kan ook kiezen voor een complete filter-pompcombinatieset die bestaat uit een doorstroom- of drukfilter met uv C-unit en vijverpomp. Deze sets zijn voorzien van alle nodige filtermaterialen, aansluitstukken en een filterslang.

Aandachtpunten
- Voor het vijverleven is het beter om de pomp uit te schakelen (en schoon te maken) tijdens de winterperiode. Naarmate het water kouder wordt, zullen amfibieën, en eventueel je vissen, namelijk dieper zitten, daar waar de watertemperatuur constant is. Een werkende pomp zal dat water met kouder water vermengen, waardoor de watertemperatuur zal dalen wat de vissen en ander waterleven niet ten goede komt. 
- Pompen voor fonteinen en dergelijke stel je sowieso buiten werking in de winter om te voorkomen dat ze kapotvriezen.
- Bij zwemvijvers wordt er in de meeste gevallen wel aangeraden om tijdens de winter minimaal één pomp draaiende te houden.