Warm water met een WARMTEPOMPBOILER
Sanitair warm water valt uit ons alledaagse leven niet meer weg te denken: we gebruiken het voor de spoelbakken in keuken en badkamer, en voor de douche of het bad. Vanzelfsprekend verbruikt het opwarmen van al dat water behoorlijk wat energie – al is dat natuurlijk ook afhankelijk van welk systeem je gebruikt. Tegenwoordig zijn warmtepompboilers een van de meest vooraanstaande besparende opties. We vertellen je meer over de werking, de voor- of nadelen en andere praktische zaken.
WAT IS EEN WARMTEPOMPBOILER?
Warmtepompboilers situeren zich in de klasse van de hernieuwbare energie. Een warmtepompboiler maakt gebruik van het systeem van een warmtepomp, maar dan specifiek gericht op het opwarmen van sanitair water.
werkingsprincipe
Het werkingsprincipe van een warmtepompboiler kan eenvoudiger beschreven worden met een koelkast. Een koelkast bevat namelijk een koudemiddel dat warmte onttrekt aan de binnenkant van de kast. Die warmte wordt dan buiten afgegeven.
Een warmtepompboiler bevat ook een koudemiddel, waardoor de boiler warmte kan onttrekken aan de omgeving en over een warmtewisselaar kan sturen, waar een koelvloeistof de warmte opneemt en verdampt. Deze damp wordt opgezogen door een compressor, die het samenperst. Het gas loopt op in druk en temperatuur en wordt dan naar het buffervat gestuurd.
In het buffervat wordt een groot volume water, zo'n 200 tot 300 liter, op relatief lage temperatuur gehouden (ongeveer 45 °C). Bij gebruik wordt dat dan gemengd met koud water, zodat je in douche of bad een ideale temperatuur krijgt. Om bacteriegroei te vermijden, wordt het water in het buffervat regelmatig verhoogd tot 70 °C.
MONOBLOC OF SPLIT?
Warmtepompboilers zijn verkrijgbaar in twee verschillende types, namelijk een monobloc en een splitsysteem.
Monobloc
Bij een monobloc is de warmtepomp boven op de boiler geplaatst. De warmte wordt onttrokken aan de ruimte waarin de warmtepompboiler zich bevindt. Als het toestel naast een buitenmuur staat, kunnen aanvoer- en afvoerkanalen voorzien worden om de warmere lucht van buiten naar binnen te leiden en om de afgekoelde lucht weer naar buiten te brengen. Dat is sowieso een vereiste wanneer de ruimte waarin de boiler staat kleiner is dan 20 m3.
Een monobloc kan aan de muur bevestigd worden (muurmodel van 100 tot 150 l), maar er bestaan ook staande vloermodellen (200 tot 500 l).
Splitsysteem
Bij een splitsysteem bevindt de warmtepomp (dus de compressorunit) zich niet op het toestel, maar staat die buiten opgesteld. Op die manier kan de warmtepompboiler een veel groter vermogen leveren en dus het water sneller opwarmen. Een splitsysteem is wel duurder dan een monobloc.
Daarnaast is het niet bij elke woning mogelijk om een buitenunit te plaatsen. Er moet buiten sowieso voldoende plaats zijn en er moeten ook verschillende koeltechnische leidingen gelegd worden tussen de compressor en de boiler (die dan nog steeds binnen staat).
BESPAREN MET EEN WARMTEPOMPBOILER
ZUINIG VERBRUIK
Hoewel een warmtepompboiler een groot deel van de warmte uit de lucht haalt, moet het toestel nog kunnen bijverwarmen om de gewenste temperatuur te bereiken. Ondanks dat bijverwarmen zal een warmtepompboiler nooit zoveel verbruiken als een gewone boiler, die het water ook nog eens zelf moet gaan opwarmen – daarentegen verbruikt hij zelfs tot drie keer minder stroom en bespaar je tot 70%.
Bij een elektrische boiler resulteert de inbreng van 1 kWh elektriciteit in 1 kWh thermische energie. Bij een warmtepompboiler wordt 1 kWh elektriciteit omgezet in 3 à 3,5 kWh thermische energie. Dat komt doordat de warmtepompboiler een groot deel van zijn warmte uit de lucht haalt: 1/3 van het vermogen is afkomstig uit elektriciteit, 2/3 uit de omgevingslucht.
Het lagere jaarlijkse verbruik zorgt ervoor dat het verschil in aankoopprijs tussen een warmtepompboiler en een klassieke boiler snel gecompenseerd wordt. Na gemiddeld 1,5 jaar kan de meerprijs van een warmtepompboiler reeds volledig worden terugverdiend.
hoe BIJVERWARMEN?
ZONNEPANELEN
Een warmtepomp werkt op elektriciteit, dus moet hij aangesloten kunnen worden op een stopcontact. Je kunt de kosten echter fel beperken door de warmtepompboiler te koppelen met een zonnepaneleninstallatie. Op die manier wordt het sanitair water ook opgewarmd met zonne-energie.
EXTERNE BRON
Bovendien zijn bepaalde modellen uitgerust met een extra warmtewisselaar, zodat de opwarming ook kan gebeuren met een externe bron (zoals een ketel of thermische zonnecollectoren) als bijverwarming.
DIMENSIONERING
De dimensionering is afhankelijk van de warmwatervraag en laat je uiteraard over aan een professional. Elke situatie is anders. Qua algemene richtlijnen kan je stellen dat voor een gemiddeld gezin van vier personen een toestel van 200 l of 270 l moet volstaan, in een appartement zou 100 l of 150 l al voldoende moeten zijn.
Uiteraard moet de noodzakelijke grootte van een warmtepompboiler erg zorgvuldig berekend worden, op minimaal 50 l water van 45 °C per persoon in het huishouden. Door de lange opwarmtijd zou een te klein toestel voor problemen zorgen. Als de elektrische bijverwarming steeds moet bijspringen, zal je immers niet veel besparen.
Een overgedimensioneerde warmtepompboiler is minder ernstig. De boiler zal dan gewoon minder aanslaan, want de temperatuur gaat amper verloren in de goed geïsoleerde kuip (sommige toestellen hebben tot 8 cm PIR-isolatie). Maar door de kostprijs van het toestel is dat toch ook af te raden.
VOOR- EN NADELEN
de VOORDELEN
Afgezien van het feit dat een warmtepompboiler geen gebruik maakt van fossiele brandstoffen en energiezuinig is, biedt het toestel nog een aantal opmerkelijke voordelen ten opzichte van alle klassieke systemen.
GEEN KALK, GEEN VOCHT
Een eerste punt is dat het laag houden van de temperatuur in het buffervat (niet hoger dan 60 °C) kalkaanslag vermijdt. Bovendien is het risico op verbranding daardoor ook beperkt. Daarnaast kan een warmtepompboiler handig gebruikmaken van overtollige warmte uit bijvoorbeeld een stookplaats, die dan gerecupereerd wordt. Plaats je de boiler in een vochtige ruimte zoals een kelder of wasplaats, dan zal deze helpen bij de ontvochtiging door de condensatie in het toestel.
ONDERHOUDSARM
Een warmtepompboiler is ook onderhoudsarm. Het is aangeraden om jaarlijks te controleren of de ventilator en de warmtewisselaar niet te veel zijn vervuild door stof. Een borstel, een licht vochtige doek of stofzuiger verhelpen dat euvel, hoewel fabrikanten adviseren om een professional in te schakelen. Zo kunnen eventuele defecten meteen worden opgemerkt.
Daarnaast moet een warmtepompboiler minstens eenmaal om de twee jaar grondig worden nagekeken. Dat garandeert immers de levensduur van het toestel.
ELEKTRISCHE WEERSTAND
Elke warmtepompboiler is voorzien van een elektrische weerstand. In de eerste plaats zorgt die voor een bescherming tegen legionella, maar de weerstand maakt het ook mogelijk om in geval van nood - bijvoorbeeld als de waterkuip plots leeg blijkt - een boostverwarming te voorzien. Het sanitair water kan dan sneller worden opgewarmd, maar in feite werkt de warmtepompboiler dan zoals een elektrische boiler en gaat elk energiebesparend voordeel verloren.
PREMIES voor een warmtepompboiler
Wie ervoor kiest om een warmtepompboiler te laten plaatsen door een gecertifieerde installateur, kan daarvoor een beroep doen op de Vlaamse verbouwpremie. Meer informatie over de voorwaarden om aan die premie te voldoen, kan je terugvinden op de website van de Vlaamse overheid.
Eind maart 2023 werd in Vlaanderen de steun voor thuisbatterijen eveneens stopgezet ten voordele van steun voor warmtepompboilers. Voor warmtepompboilers met een factuur sinds 1 juli 2022 kan je een premie krijgen tot 900 euro.
In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest varieert de premie voor een installatie uitgevoerd door een gecertificeerde vakman tussen de 1.400 en 1.600 euro (maximaal 50% van de totale factuur). In Wallonië kan de premie tot maximaal 70% van de totale factuur bedragen. Om de premie te kunnen ontvangen, moet het toestel buitenlucht aanzuigen. Ook hier moet de plaatsing gebeuren door een erkende installateur.
WARMTEPOMPBOILER OF ZONNEBOILER?
Hoewel een warmtepompboiler kan worden gekoppeld aan zowel fotovoltaïsche zonnepanelen als thermische zonnecollectoren, is het niet hetzelfde als een zonneboiler. Bij een zonneboiler is er slechts één energiebron, namelijk zonne-energie. Bij een warmtepompboiler dient zonne-energie enkel als aanvulling. Het is dan ook belangrijk om de door thermische zonnecollectoren opgewekte energie te beperken bij warmtepompboilers, anders bestaat het risico dat de temperatuur in de kuip te hoog wordt. Een alternatieve oplossing is om het aantal collectoren af te stemmen op het boilervolume en het dagelijkse verbruik.
de NADELEN
Een minpunt van warmtepompboilers, is de lange opwarmtijd, voornamelijk bij monoblocsystemen. Een model van 200 l heeft 7 à 8 uur nodig, voor een model van 270 l moet er gerekend worden op ongeveer 10 uur. Bij het splitsysteem ligt die opwarmtijd veel lager: 3 à 4 uur is reeds voldoende. Dat komt doordat er achter een dergelijk toestel veel meer kracht zit. De compressor staat immers buiten, dus er is – voor de gebruiker – minder geluidsoverlast.
