Ook na versoepeling blijft rapportagewet een opportuniteit
Wat betekent de CSRD-wijziging concreet voor bedrijven?
De CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), die bedrijven actief op de Europese markt verplicht om de impact van hun activiteiten op mens en klimaat te rapporteren, was voor de meeste ondernemingen nog niet officieel van kracht toen de Europese Commissie begin dit jaar al een ‘drastische versoepeling’ van de wet aankondigde. Waarom versoepelt men de wet zo snel na de lancering ervan en wat betekent deze wijziging concreet?
In een notendop het geheugen opfrissen
De CSRD is een Europese richtlijn die voortvloeit uit de Green Deal en bedrijven verplicht om inzicht te geven in hun strategie en beleid op het vlak van duurzaamheid. Met duurzaamheid bedoelt de EU niet alleen CO2-neutraliteit maar ook arbeidsomstandigheden en deugdelijk bestuur – de zogenoemde ESG-normen.
De wet beschrijft welke informatie het duurzaamheidsrapport concreet moet bevatten. Het rapport is onderdeel van het bestuursverslag en moet gecontroleerd worden door een externe accountant. Met de rapportageplicht poogt de EU de Europese economie een groene duw te geven in het streven om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn.
De CSRD verschilt overigens van die andere rapportagewet, de CSDDD, die vooralsnog enkel de mastodonten in het Europese bedrijfsleven verplicht om negatieve mensenrechteneffecten zoals vervuiling en kinderarbeid in de volledige keten van hun activiteiten in kaart te brengen.
Waarom versoepelt de EU de CSRD?
In de nieuwe economische realiteit waarin Europese bedrijven moeten opboksen tegen Chinese concurrentie en Amerikaans protectionisme is verduurzaming allang niet meer de enige prioriteit. Het is voor de EU zaak om ook zelf competitief te blijven en daarvoor moeten nog de nodige stappen worden gezet, zo bleek uit het aanbevelingsrapport van gewezen ECB-voorzitter en Italiaans premier Mario Draghi in september vorig jaar.
In het ‘competitiviteitskompas’, dat begin dit jaar werd gepresenteerd, vertaalt de Europese Commissie de inzichten uit het Draghi-rapport in een reeks wetsvoorstellen en andere initiatieven. In deze nieuwe koers gaat ook aandacht uit naar het verminderen van de regelgevende en administratieve lasten voor Europese bedrijven, het zogenoemde omnibuspakket.
Uit het Draghi-rapport blijkt dat Europese bedrijven tussen 2019 en 2024 zo’n 13.000 nieuwe regels en voorschriften voor hun kiezen kregen, tegenover circa 5.500 in de VS. Het mag duidelijk zijn dat de regeldruk in de EU bepaald geen sinecure is voor bedrijven. Vandaar dat de EU rapportageregels zoals de CSRD nog eens kritisch onder de loep neemt.
Wat verandert er precies?
Bedrijven die moeten rapporteren, zijn onderverdeeld in drie categorieën. In ‘wave 1’ vallen financiële instellingen en beursgenoteerde bedrijven met meer dan vijfhonderd werknemers die al onderworpen werden aan de NFRD (voorganger van CSRD). Bedrijven in wave 1 zijn dit jaar gestart met de rapportering over boekjaar 2024.
Wave 2, grote ondernemingen die niet onderworpen zijn aan de NFRD, zouden vanaf 2026 moeten rapporteren, maar deze startdatum is twee jaar opgeschoven naar 2028. Ook wave 3, waar oorspronkelijk beursgenoteerde kmo’s onder vielen, start later dan gepland.
Uitstel en lat vanaf duizend werknemers
Over het uitstel van de rapportageplicht hebben de Europese instellingen een akkoord bereikt. De inhoud van de wetswijziging ('Welke bedrijven worden vrijgesteld? Hoeveel soepeler wordt de rapportering?') ligt nog op tafel en wordt waarschijnlijk dit najaar afgeklopt. Er zijn al plannen uitgelekt. Zo zal de EU de lat een stuk hoger leggen. De verplichte rapportage geldt straks alleen voor ondernemingen met minimaal duizend werknemers én een omzet van minstens 50 miljoen euro en/of een balanstotaal van 25 miljoen euro.
Door deze wijziging zou 80 procent van de ondernemingen vrijgesteld worden van de CSRD, al is het volgens Ann Peeters, projectleider bij werkgeversvereniging Agoria, nog niet zeker dat deze cijfers de definitieve grens zullen vormen. Mogelijk wordt de lat nóg hoger gelegd en ontkomen meer bedrijven aan de verplichting.
Datapunten, auditering en ketenbevraging
Wat de inhoud betreft: het aantal datapunten waarover gerapporteerd moet worden, gaat vermoedelijk nog (flink) naar beneden. Bovendien wijzigt de auditering van de rapportering. Zo komt er geen verplichte overgang naar de externe controle van de jaarrekening (reasonable assurance), die veel diepgaander is dan de verplichte limited assurance. De EU gaat daarbij de methologie na en bekijkt enkel of er volgens het framework gerapporteerd wordt. "Dat is een beperktere auditering", zegt Peeters.
Bedrijven in wave 2 zouden vanaf 2026 moeten rapporteren, maar deze startdatum is twee jaar opgeschoven naar 2028
Ook niet onbelangrijk is de beperking van de ketenbevraging. Grotere bedrijven kunnen vragen stellen over hun rapportering aan kleinere bedrijven die aan hen leveren. Om te voorkomen dat bedrijven hun leveranciers te veel belasten met vragen over hun rapportering, wil de EU een vragenlijst opstellen. Het idee is dat grote bedrijven niet meer rapportagevragen mogen stellen aan leveranciers dan op deze leidraad staan, al is het nog maar de vraag hoe gecontroleerd moet worden dat bedrijven hier ook naar zullen luisteren.
Geloofwaardigheid
De voorstellen worden positief onthaald, maar toch zijn er ook bedrijven met bedenkingen, merkt Peeters. "Volgens deze plannen beginnen veel bedrijven pas veel later met rapporteren dan de eerste groep. Daarnaast zijn er bedrijven die nu zaken moeten rapporteren die straks mogelijk niet meer hoeven. Bovendien blijven bedrijven in onzekerheid zolang de criteria niet definitief vastliggen", zegt Peeters.
"Mijn persoonlijke bedenking is dat de geloofwaardigheid is aangetast. Bedrijven werden heel hard gepusht om de CSRD voor te bereiden, maar nu krabbelt men alweer terug. Zijn bedrijven nog gemotiveerd om meteen in gang te schieten of wachten ze af? Wie weet volgen meer herzieningen. Er is een stukje vertrouwen geschonden."
Vrijwillige standaard
Het principe achter de duurzaamheidsrapportage juicht Peeters nog altijd toe. Dat dwingt bedrijven om op een effectieve manier na te denken over hun strategie. Ook voor kmo’s is het raadzaam om de vrijwillige standaard (VSME) die op tafel ligt voor kmo’s in te vullen, zegt Peeters. "In België hebben banken zich verenigd en afgesproken dat als ze vragen hebben aan hun klanten, bijvoorbeeld in het kader van een kredietaanvraag, ze zich zullen baseren op de VSME. Banken zijn al een platform aan het opzetten zodat bedrijven die data op een veilige manier kunnen delen."
In België hebben banken zich verenigd en afgesproken dat als ze vragen hebben aan hun klanten, bijvoorbeeld in het kader van een kredietaanvraag, ze zich zullen baseren op de VSME
"Niet alleen banken maar ook bijvoorbeeld subsidieorganen en klanten kunnen vragen uit de VSME stellen", zegt Peeters. "Dus als bedrijven één keer investeren in het invullen van de vrijwillige standaard kunnen ze deze vragen in de toekomst direct beantwoorden aan iedereen die er vragen over heeft. De vrijwillige standaard, die voor alle bedrijven goed te beantwoorden is, maakt bedrijven het leven een stuk gemakkelijker. Daarom ben ik groot voorstander van de implementatie ervan.”
