"Het is toch vreemd dat de overheid enkel fysieke winkels controleert"

Kiosk in gesprek met Xavier Deville, president van Prodipresse

Kiosk had een gesprek met Xavier Deville, voorzitter van Prodipresse, de Waalse tegenhanger van Perstablo, over de grootste gevaren voor het voortbestaan van de sector en de uitdagingen van de toekomst.

Gebrek aan visie

Mijnheer Deville, er verandert heel veel in de sector van de dagbladwinkels. Wat zijn, volgens u, vandaag de grootste gevaren voor het beroep?

“Het eerste grote gevaar dat ik zie, is het gebrek aan visie bij de bevoegde instanties als gevolg van de voortdurende veranderingen in wetgeving. Of het nu gaat om kansspelen en sportweddenschappen, tabak of de subsidies voor Bpost … maakt niet uit. Er is een schrijnend gebrek aan visie. Alles is voortdurend in beweging, verandert om de haverklap. Er is geen kader, geen houvast voor winkeliers die daardoor onzeker zijn, geen investeringen durven doen en niet op de lange termijn kunnen ondernemen."

"Diverse overheden – federaal, provinciaal, regionaal, gemeentelijk – belasten bijvoorbeeld allemaal éénzelfde product. Dat is toch idioot? Dergelijk beleid zorgt voor frustratie en onzekerheid, en werkt ondernemerszin tegen.”

“Daarnaast staan de drie pijlers van een dagbladwinkel al een paar jaar zwaar onder druk. Tabak, om gezondheidsredenen, is logisch, en daar staan wij ook achter. Maar er is een alternatief, een gezonder alternatief: vapen. En het is niet ik die dit zeg, het is de Hoge Gezondheidsraad van België die dit product als alternatief voor roken aanbeveelt, voor volwassen rokers die niet van hun nicotineverslaving af geraken."

"Ook in Groot-Brittannië en Frankrijk wordt vapen door overheidsinstanties aanbevolen. Maar in ons land wil of durft de overheid die stap niet zetten. Met als gevolg een voortdurende onzekerheid voor winkeliers. Waar gaat de sector naartoe? Loont het wel nog de moeite om te investeren als de wetgeving om de haverklap wordt aangepast en verstrengd?”

Denkt u dat de huidige wetgeving het aantal rokers zal doen verminderen?

“Ik betwijfel het. De regels zijn niet logisch. Zoveel jaar geleden werd beslist afschrikwekkende foto’s op de pakjes te plaatsen, een paar jaar later moesten de verpakkingen neutraal zijn, in een egale bruine kleur. Allemaal met de bedoeling om de aantrekkingskracht van sigaretten te verminderen. Nu moeten ze weggestopt worden in een kast of achter een gordijn. Wat was dan de bedoeling van die eerdere maatregelen? Waren ze dan zinloos? Men doet maar wat, heb ik het gevoel.”

“Het zou ook allemaal logischer zijn indien men een lange termijnplan had uitgetekend: bijvoorbeeld in 2020 neutrale pakjes, in 2025 de intrede van de display ban en in 2030 een verkoopverbod. Zo weet iedereen van in het begin waar men naartoe gaat en over hoeveel jaar het plan gespreid is. Op voorwaarde natuurlijk dat, na verkiezingen, een nieuwe regering zich houdt aan het vooropgestelde plan."

"Het zou ook allemaal logischer zijn indien men een lange termijnplan had uitgetekend: bijvoorbeeld in 2020 neutrale pakjes, in 2025 de intrede van de display ban en in 2030 een verkoopverbod"

"We weten dat tabak heel schadelijk is. Maar wat is vandaag het alternatief? Er wordt geen oplossing aangeboden. Nicotinepleisters helpen niet, dat is reeds bewezen. Terwijl landen zoals Frankrijk en Groot-Brittannië wel degelijk de e-sigaret en verwarmde tabak beschouwen als volwaardige alternatieven voor, niet mis te verstaan, volwassen rokers.”

Gebrek aan controles

De overheid zit natuurlijk wel verveeld met het gevaar van wegwerp e-sigaretten voor de jeugd, voor de volksgezondheid en voor het milieu.

“Die producten zouden wel degelijk uit de handel moeten worden gehaald. Er is geen enkele logische reden om ze niet van de markt te halen. Maar de controle daarop, zowel on- als offline, is haar verantwoordelijkheid. Het is de overheid die controles moet uitvoeren in dagbladwinkels, maar ook in nachtwinkels, tankstations en grootwarenhuizen. En de illegale webshops moet sluiten."

"Waarom wordt een dagbladwinkel gecontroleerd en een nachtwinkel niet? De wetgeving is er toch voor iedereen? Waarom gaat een inspecteur niet binnen in een nachtwinkel? Omdat die winkel open is buiten zijn werkuren en omdat hij bang is. De politie moet hem assisteren of hij gaat niet. Dat is een probleem in elke grootstad. Nachtwinkels zijn in handen van maffiabendes die inspecteurs belagen en soms zelfs met de dood bedreigen. De politiek is reeds jaren doof voor dit probleem."

"Hoe kan het dat in een klein dorpje nachtwinkels blijven bestaan terwijl de plaatselijke bakker, beenhouwer of kapper de boeken heeft toegedaan? Het valt toch op dat de persoon die in zo’n winkel staat om de zoveel jaar vervangen wordt? Stel dat er toch een controle wordt uitgevoerd en de zaak moet sluiten, dan verandert men gewoon de naam van de maatschappij of de vzw, er wordt een nieuwe uitbater aangesteld en voor de klant is er niks veranderd. Case closed.”

"Waarom wordt een dagbladwinkel gecontroleerd en een nachtwinkel niet? De wetgeving is er toch voor iedereen? Waarom gaat een inspecteur niet binnen in een nachtwinkel?"

“Daar bovenop komt de verschillende interpretatie van de wet door verschillende inspecteurs: wat in Brussel verboden is, is misschien, met een beetje geluk, in Luik geen probleem. Men verschuilt zich vervolgens achter de onzinnige verklaring ‘diverse interpretaties van de wet’. Excuseer? Een wet kan toch maar op één manier worden geïnterpreteerd? 120 per uur is toch 120 per uur en niet 121 of 130?”

“Daar komt nog eens bij dat de overheid de fysieke verkoopkanalen viseert en controleert, maar niks doet om de online verkoopkanalen aan te pakken. Dat geldt niet alleen voor tabaksgerelateerde producten, maar bijvoorbeeld ook voor sportweddenschappen. Het eerste kanaal is uiteraard makkelijk te controleren. Het tweede al heel wat minder, of toch, dat beweert men. Na de inval van Rusland in Oekraïne kon men wel vrij snel alle Russische sites offline halen, in heel Europa. Hoezo, moeilijk? België is ondertussen opgeklommen tot nummer 2 in de EU met de meeste illegale tabaksfabriekjes. Dat stemt toch wel tot nadenken.”

Vreest u dat de dagbladwinkel ooit zal verdwijnen?

“Neen, dat niet.”

En de drie traditionele pijlers?

“Ook niet.”

Alternatieven

Maar die verkopen toch alsmaar minder?

“Klopt, met uitzondering van loterijproducten. Maar naast deze drie pijlers is er een vierde pijler bijgekomen die steeds belangrijker wordt, en dat is diversificatie, onmisbaar om te overleven. Je moet producten vinden die een goede marge bieden, producten die je graag verkoopt en waar je ook volledig achter staat. Niemand kan veel van iets verkopen waar hij of zij totaal geen voeling mee heeft. Advies geven, de klant bijstaan, dat lukt alleen met producten en diensten waar je ook zelf in gelooft."

"Dat kan van alles zijn: van papeterie, boeken, alcohol, sigaren tot spelletjes en cadeauartikelen. Voorwaarde is wel dat de winkelier zelf van het product houdt, dan zal hij het ook verkopen. Ikzelf verkoop veel papeterie, want ik hou ervan. Prodipresse organiseert jaarlijks twee algemene ledenvergaderingen waarop zo’n 40-tal winkeliers aanwezig zijn en waarbij telkens twee nieuwe spelers worden voorgesteld die door de meeste aanwezigen nog niet gekend zijn. We hebben dat indertijd bijvoorbeeld gedaan met Buddy en Nickel. We hebben ook op regelmatige basis contact met Yannick Gyssens van Perstablo om de violen op elkaar af te stemmen.”

Kwaliteitslabel Libraires-Presse

U bent ook wel voorstander van de perspoot binnen het dagbladkanaal. Prodipresse richtte recent toch het label Libraires-Presse op? Wat is de bedoeling hiervan?

“Het grote verschil tussen een dagbladwinkel en andere winkels is nog steeds de kans die het kanaal biedt aan bijvoorbeeld kleine uitgeverijen om een nieuwe perstitel te plaatsen. Het persrayon mag dan achteruit gaan, gespecialiseerde titels doen het wel nog degelijk tot goed. Maar waar vind je vandaag die titels nog, behalve in het dagbladkanaal? In een rayon van een grootwarenhuis bijvoorbeeld heeft die nieuwe titel, van die kleine uitgeverij, geen kans, zelfs geen recht om geplaatst te worden. Dat is een catastrofe in een sector zoals de pers. Veel uitgeverijen krijgen zo de strop om de nek. Enkel in dagbladwinkels vinden ze nog plaats.”

“Dat is ook de reden waarom we met Prodipresse in Wallonië het beschermde label ‘Les Libraires-Presse’ hebben opgericht. Eén van de criteria om het label te krijgen, één pluim, is 400 titels in je persrayon hebben. En dat is eigenlijk nog niet zoveel. In mijn winkel heb ik een persmeubel van 18m² met 850 titels. We doen dit om de krantenwinkel effectief een krantenwinkel te laten blijven. Of beter gezegd: de perswinkel. Als dat luik wegvalt, is er geen onderscheid meer met andere winkels."

"De basisactiviteit, voor mij, moet de pers zijn. En daarrond bouwt ieder, naar eigen inzichten, extra activiteiten uit. Afhankelijk van wat je zelf graag verkoopt, van je publiek én verschillend van wat andere nabijgelegen winkels verkopen. De dagbladwinkel is per definitie een buurtwinkel. Ondertussen hebben reeds 90 winkels het label bemachtigd. Ons objectief is zo’n 450.”

“Die nadruk op pers is belangrijk. Zeker in momenten van crisis, zoals recent tijdens de coronapandemie, moet de consument toegang hebben tot een betrouwbare bron van informatie. Onze democratie staat of valt daarmee. We zien vandaag dat de democratie wereldwijd onder druk staat, zoals  in de voorbije 20 jaar nooit het geval is geweest. De gezondheid van een democratie merk je aan het culturele aanbod en aan het gevarieerde persaanbod in de winkels. Vandaar dat ik die perspoot levensbelangrijk vind.”

Hoog tijd dat Prodipresse en Perstablo de handen in elkaar slaan, niet?

“Zeker. We zijn daar ook al mee bezig. Hoogstwaarschijnlijk zal er in 2025 een overkoepelende organisatie de belangen van alle dagbladwinkels in ons land verdedigen. Meer nieuws hierover volgt zeker later.”

Mijnheer Deville, bedankt voor dit gesprek.