Persverkopers over antitabaksmaatregelen

Resultaten eindejaarsenquête 2023

In november 2023 hielden wij een rondvraag onder onze lezers naar aanleiding van het nieuwe antitabaksplan van de federale overheid. Maar liefst 91 respondenten gaven hun mening op 5 actuele vragen. Uit de resultaten bleek dat volgens onze lezers heel wat maatregelen het aantal rokers niet zullen terugdringen. 

resultaten enquête

Retailverbod

Een overgrote meerderheid denkt wel degelijk dat de beslissing om tabaksverkoop binnen grote retailzaken vanaf 2025 voor een aanzienlijke toename in de verkoop in de eigen zaak zal zorgen. Dat klinkt logisch. Maar in Nederland, waar vanaf 1 juli 2024 een verbod op de verkoop van tabak in grootwarenhuizen geldt, zien we sinds kort wel een toename in het aantal tabakswinkels, voor het eerst sinds 10 jaar. Deze winkels bevinden zich vooral in de nabijheid van supermarkten. En in veel gevallen zijn die winkels eigendom van de supermarkten zelf. 

Door het verbod op de verkoop van tabak in de Nederlandse supermarkten verdwijnen meer dan 6.000 verkooplocaties voor sigaretten en tabak bij onze noorderburen. De consument zal zijn gerief dus elders moeten zoeken. Tabak wordt ook nog verkocht bij duizenden tankstations, wat tot 2030 toegestaan is. Vanaf 2032 is dat alleen nog toegestaan in de echte tabaksspeciaalzaken, dus niet meer in zogenaamde gemakswinkels zoals Primera en Bruna. Vandaar ook dat sommige retailketens dus die stap hebben gezet.

Maar de toename van het aantal tabakswinkels weegt dus bijlage niet op tegen het verlies van die duizenden andere verkooplocaties.

Uitstalverbod

 

Het uitstalverbod, dat vanaf 1 januari 2025 ook verplicht wordt in krantenwinkels (hoewel nog niet gestemd), zal ongetwijfeld veel extra werk met zich meebrengen. Daar is bijna 80% van de respondenten van overtuigd.

Ook logisch natuurlijk, toen de plain packagingwet werd ingevoerd, en alle merken op elkaar leken, was het in het begin ook al zoeken voor elke handelaar. Nu alles achter slot en grendel zal moeten worden geplaatst, komt daar nog extra werk en een extra investering bovenop.

Bijna 70% van de respondenten denkt dat het uitstalverbod niet tot minder verkoop van tabaksproducten zal leiden. De overgrote meerderheid gelooft dus niet in 'uit het zicht, uit het hart'. Een verstokte roker gaat niet stoppen omdat hij zijn pakje niet meer ziet liggen. De overheid gelooft wel dat rookwaren uit het zicht verwijderen de jeugd niet zal verleiden tot een eerste aankoop.

Taksen e-liquids

Over vraag 4 waren de meningen eerder verdeeld. De prijzen van sigaretten, tabak en zelfs van e-liquids zijn sinds begin 2024 weer gestegen. Op die laatste categorie worden nu ook taksen geheven. We vroegen de respondenten naar de gevolgen voor de verdere professionalisering van de vapemarkt. En of die beslissing de controle op invoer van illegale producten verder zal aanscherpen?

Als we de antwoorden 'ja' en 'misschien' optellen, dan is een kleine meerderheid (eerder) geneigd om te denken dat taksen de vapemarkt zullen professionaliseren. We zijn uiteraard wel benieuwd naar hoe de overheid de instroom van wegwerpvapes zal controleren, en vooral: naar de frequentie van die controles.    

stap terug?

Vapen is dus sinds begin dit jaar duurder geworden. Maar liefst 44% van de respondenten twijfelt of daardoor veel consumenten terug zullen grijpen naar de sigaret. Samen met de bijna 33% die resoluut neen denkt, is dus een overgrote meerderheid overtuigd dat de prijsstijging van liquids geen gevolgen zal hebben voor de vapemarkt. Dat lijkt inderdaad onwaarschijnlijk, vermits ook sigaretten en tabak opnieuw duurder zijn geworden.

"belachelijk, denk toch eens na!"

Na de cijfers, de ongezouten meningen. We vroegen drie lezers wat zij van dit alles vinden.

Sammy Vandeputte, SGT (Aalter)

"Verkoop verbieden op basis van de oppervlakte van een winkel is geen juiste werkwijze. Ik zou niet graag een winkel van 401m² hebben. Men moet tabaksspeciaalzaken maken zoals in Frankrijk en in alle andere winkels de verkoop verbieden. De verkoop in mijn eigen winkel zal zeker toenemen, want er zijn 5 grootwarenhuizen in de buurt. Eindelijk eens positief nieuws."

"Voor de winkeliers is het uitstalverbod een zéér vervelende maatregel die natuurlijk geen effect zal hebben. De winkelier moet honderden keer per dag achter een gordijn kruipen terwijl iedereen weet dat de verkoop niet zal dalen. Rookwaren zijn geen impulsaankoop zoals snoep. Als je snoep onzichtbaar maakt, zal er wel minder verkocht worden. Maar rookwaren zijn een verslaving, men koopt dat niet toevallig maar zoekt tot men het gevonden heeft, zichtbaar of niet."

"Ik kan me niet voorstellen dat een niet-roker nu plots de onweerstaanbare drang voelt om een bruin pakje sigaretten met lelijke foto's en een gezondheidswaarschuwing te kopen. Het is zinloos om een uitstalverbod in te voeren, denk toch eens na!"

Freya Naeyaert, Europress (De Haan)

"De Haan is een kleine gemeente, dus echt grote supermarkten heb je hier niet. De kleinere, zoals buurtsuperettes, zullen geen nieuwe tabakswinkel naast hun deuren openen omdat dit voor hen niet rendabel genoeg zal zijn. De grotere zullen dat misschien wel doen, maar daar zal ik geen last van hebben. Ik zie Colruyt bijvoorbeeld wel tabakswinkeltjes opstarten, vooral ook omdat zij al aan nachtwinkels leveren. We zien wel hoe het loopt. Maar een meerverkoop in mijn winkel zie ik wel gebeuren, in mijn straat zijn enkel kleine buurtsuperettes."

"Het uitstalverbod vind ik een belachelijke maatregel. Opnieuw slaagt de overheid erin een klantonvriendelijke maatregel door onze strot te duwen. Nu ja, wanneer is ooit het tegenovergestelde gebeurd? Dat uitstalverbod gaat alles behalve de verkoop van rookwaren doen dalen. De consument gaat niet plots stoppen met roken omdat hij zijn pakje niet meer ziet liggen."

"Tenslotte, de switch van de e-sigaret terug naar de sigaret is niet te zien, vooral omdat ook de taksen op rookwaren voortdurend stijgen. Ik stel mij wel de vraag of die belastingmaatregel de sector zal professionaliseren. De overheid mag wel eens wat meer in nachtwinkels controleren, waar de instroom van bedenkelijke wegwerpvapes uit Azië bijzonder groot is. Bovendien worden reguliere e-liquids daar duurder verkocht dan in een gewone krantenwinkel. Alleen, wanneer een nachtwinkel open is, werkt een ambtenaar niet. Ik ben blij dat mijn winkel in een dorp ligt en niet in een stad."  

Erik Van Olmen, de Koerant (Berchem)

Eric is ook verantwoordelijke voor rookwaren bij Perstablo en mede-oprichter van het nieuwe label B18, dat ondertussen reeds meer dan 200 leden telt.

"Tabak moet verkocht worden in gespecialiseerde zaken. Er mag geen wildgroei zijn van plekken waar tabak te koop is. Alleen zo kan de controle op verkoop aan jongeren verbeterd worden. En dat is toch wat Vandenbroucke wil, dat jongeren niet beginnen te roken? Wat nu gebeurt in Nederland, waar je nieuwe tabakswinkeltjes ziet verschijnen naast grootwarenhuizen, mag bij ons niet gebeuren. Dat zullen ze op het kabinet van Vandenbroucke hopelijk ook wel weten."

"Wat het uitstalverbod betreft, daar zien wij toch liever eerst wat gestaafd cijfermateriaal over. Zal dit rokers afhelpen van hun verslaving? Zal dit jongeren tegenhouden om te beginnen roken? Wij gaan akkoord dat er minder gerookt moet worden, maar gaat deze maatregel daarbij helpen? Het uitstalverbod betekent een zware investering voor elke krantenwinkelier. Als de maatregel niet helpt om de rookvrije generatie te bereiken, dan is dit een zoveelste slag in ons gezicht. De overheid mag niet vergeten dat wij tijdens de pandemie heel hard hebben gewerkt om ons dorp en onze economie boven water te houden. Is dit dan onze dank?"

"Jongeren beginnen te roken door groepsdruk, niet in de winkel. Half december 2023 werd het bestuur van Perstablo uitgenodigd op het kabinet van Vandenbroucke. Er was begrip voor onze zorgen en we hopen op een bijsturing van deze maatregel. Nu moet de oefening wel gemaakt worden. Wat moet dit uitstalverbod dan precies inhouden?" 

"Wat de taksen op e-liquids betreft, vind ik dat elke band die in België op een e-liquid geplaatst wordt, ook in België verkocht moet worden. Het moet gedaan zijn met bestellingen via AliExpress, de cowboys in het algemeen moeten eruit. Daarover hebben wij binnenkort ook een afspraak met de minister van Justitie, Van Tigchelt. Maar het gaat niet alleen over die instroom aan liquids en wegwerpvapes. Ook over de Track & Trace die binnenkort de sigarenbranche wordt opgelegd en die een enorme investering inhoudt. Zal de naleving van de wet wel genoeg gecontroleerd worden? En hoe? Gebeurt dit wel voldoende binnen de sigarettenbranche? Dit betwijfel ik."

"We zullen hem ook attent maken op de gevolgen van het verbod op de verkoop van nicotinepouches. Ze worden nu online besteld via europesnus.nl, zweedsesnus.nl, snussie.com en anderen, en komen het land binnen vanuit Nederland via verschillende postorderbedrijven. Ik zie ze dagelijks via de koerierdiensten passeren. Wat zit daar dan in, dat is de vraag. Waar was het verbod dan goed voor? De pouches die vóór het verbod in de winkelrekken lagen, waren tenminste afkomstig van een betrouwbare fabrikant."  

"Het zou leuk zijn indien de staat niet alleen naar de slechte kant van het verhaal kijkt, en alleen maar verboden oplegt, maar ons ook zou helpen met de juiste tools, richtlijnen en wetten die de cowboys eruit halen. Alleen op die manier kan de droom van een rookvrije generatie uitkomen." 

Illegale sigaretten blijven in de wind
De FOD Financiën en de douane vrezen opnieuw voor een stijging van de handel in illegale sigaretten in ons land als gevolg van de prijsverhoging van sigaretten en tabak sinds begin 2024. De grootste markthal van Brussel, Abattoir, is jarenlang een walhalla voor verkopers van illegale sigaretten. Dat bleek uit een reportage van Bruzz.
In 2023 hebben de diensten meer dan 317 miljoen illegale sigaretten in beslag genomen. Dit is ongeveer evenveel als de vorige jaren. De laatste vijf jaar ontmantelen ze ook telkens tussen de 4 en 9 illegale fabrieken. Van de Europese landen waar illegale fabrieken het meest ontdekt zijn, staat België op nummer 3, na Polen en Spanje.
Vroeger waren de meeste valse sigaretten die gevonden werden niet bestemd voor de Belgische markt. Ze werden bijna onmiddellijk geëxporteerd naar Frankrijk of het Verenigd Koninkrijk, waar een pakje al langer duurder is dan in België. Er is een grote kans dat een deel van die handel door de prijsstijging nu in België blijft.
Hoe duurder de sigaretten, hoe minder mensen roken. Maar rokers kunnen ook overstappen op illegale sigaretten, wat grotere problemen voor de volksgezondheid kan veroorzaken.
Dit probleem is trouwens ook acuut bij onze noorderburen.