Food Process Seminar toont uitdagingen en opportuniteiten
Inspiratiedag met focus op automatisering en duurzaamheid
Eind november organiseerde uw vakplatform de tweede editie van het Food Process Seminar. Het centrale thema was automatisering en duurzaamheid, wat vanuit verschillende actuele perspectieven werd belicht door de neutrale sprekers. De partners van het event vulden dit verder aan op hun stands of in de video's, waardoor de aanwezigen heel wat bruikbare tips en praktische info meekregen over hoe zij hun voedingsbedrijf kunnen wapenen voor de toekomst.
Afgestemd op actuele noden
Niet alleen via online en offline publicaties, maar ook met events houdt uitgeverij Professional Media Group de vinger aan de pols van wat er leeft binnen uw sector. Voor de tweede editie van het Food Process Seminar had bladmanager Alexis Daveloose vooraf een bevraging gedaan onder de lezers.
"Meer dan 80% van de Belgische voedingsbedrijven kampt momenteel met een personeelstekort en 50% van de lezers ziet de duurzaamheidswetgeving als de grootste huidige uitdaging. We hebben ons lezingenprogramma dan ook afgestemd op deze actuele noden", opende hij als gastheer het seminar.
Slimme camera's
Rob Salaets, onderzoeksingenieur bij Flanders Make, was als eerste spreker aan de beurt. Hij vertelde hoe je snel en flexibel slimme camera's kan uitrollen met artificiële intelligentie.
"Binnen de voedingsindustrie kunnen camera's bijvoorbeeld gebruikt worden voor automatische picking-toepassingen met robots, of om defecten te detecteren of vreemde objecten op te sporen bij de kwaliteitscontrole. Tegenwoordig worden die camera's steeds vaker ondersteund door artificiële intelligentie. Daarbij leren ze typisch uit aangereikte voorbeelden, om vervolgens zelf voorspellingen te kunnen maken op basis van nieuwe beelden, met dank aan een slim algoritme", legde hij uit.
"Artificiële intelligentie biedt veel voordelen in de gebruikersfase, vooral naar snelheid toe. De trainingsfase die hieraan voorafgaat, is echter heel tijdrovend en dus ook kostelijk. Je moet het systeem voeden met voldoende voorbeelden, met een grote variatie, en foute voorspellingen aangeven. Dit 'annoteren' van data gebeurt op een manuele manier, waarbij je telkens zaken moet selecteren en bevestigen. Dit is niet de leukste taak en bovendien moet je het hele proces hervatten bij een nieuwe toepassing, of wanneer bijvoorbeeld de belichting wordt aangepast. Dit is dus ook weinig flexibel."
Met het personeelstekort en de duurzaamheidsrapportage ging het event in op twee belangrijke uitdagingen binnen de sector
De oplossing ligt in synthetische datasets, die de opstartkosten terugdringen en vooral in dynamische omgevingen hun nut bewijzen. "In plaats van uit te gaan van echte data, gaan we de scène hierbij zelf tekenen, zoals in een animatiefilm. Dit biedt vooral voordelen qua tijdswinst en flexibiliteit, al is er wel nog een finetuning nodig op basis van echte data om dezelfde performantie te bereiken", aldus Salaets.
Nieuwste robotica-innovaties
Ook Bram Vanderborght (VUB, imec) had het over technologische innovaties in zijn presentatie. Hij verklaarde namelijk hoe robotica de duurzame ontwikkelingsdoelen voor de voedingsindustrie faciliteert.
"Rug- en nekklachten leiden tot absenteïsme en dit brengt dan weer hoge bedrijfskosten met zich mee. Daarom moeten we de manier waarop we werken veranderen", begon hij. "Enerzijds zijn er exoskeletten of draagbare robotpakken in ontwikkeling. Die ondersteunen het lichaam, met behoud van de menselijke flexibiliteit. Dergelijke pakken worden nog niet toegepast in de voedingsindustrie, maar wel in de landbouwsector en in andere industrieën. Anderzijds zijn er cobots of collaboratieve robots, die wel al volop worden ingezet. Ze hebben typisch een lage werksnelheid om op een veilige manier naast de mens te kunnen werken, al kan die worden aangepast aan de menselijke aan- of afwezigheid."
"Een andere innovatie is het meten van zowel de druk als de afschuifkracht bij robotgrijpers, om kwetsbare goederen te kunnen manipuleren zonder die te beschadigen. Hiertoe ontwikkelden wij ook zelfherstellende materialen, vergelijkbaar met hoe de menselijke huid herstelt na een wonde. En door sommige, onnodige zuignappen af te sluiten bij het grijpen, schakelen we ook hun energieverbruik uit om zo efficiënter en goedkoper te werken. Tot slot onderzoekt men ook het gebruik van Chat GPT om robots aan te sturen, wat tal van nieuwe mogelijkheden schept."
Versnelde energietransitie
Lars Roba, innovatiemanager bij Flanders' FOOD, focuste dan weer op de energietransitie. "Volgens de Green Deal van de EU moet er in 2050 een netto-nul-CO2-uitstoot zijn, met tegen 2030 al een reductie van 55% ten opzichte van 1990. Ook de Belgische voedingsindustrie heeft natuurlijk haar steentje bij te dragen, maar bij veel bedrijven ontbreekt de kennis over de nieuwste technologieën en hun potentieel om een versnelde transitie in te zetten. Er is ook onzekerheid of de voedselveiligheid, productkwaliteit en processtabiliteit behouden zullen blijven bij het gebruik van die nieuwe technologieën. Tot slot is ook de return on investment natuurlijk een belangrijke parameter", zei hij.
Veel vragen dus, en die tracht Flanders' FOOD samen met Flux50 (speerpuntcluster van de energiesector) en Fevia Vlaanderen te beantwoorden in het Rethink Energy 4 Food-project, in nauwe samenwerking met onderzoeksexperts en voedings- en energiebedrijven.
"De komende vier jaren zullen we onderzoek voeren en technologieën demonstreren, zodat onze bedrijven hiermee vertrouwd raken. Daarbij hebben we na een bevraging vier focustrajecten gedefinieerd: elektrificatie van ovenprocessen, duurzame warmtevoorziening, het flexibel inzetten van energiebronnen en innovatieve koeling", kondigde Roba aan. Hij belichtte elk traject alvast met een concrete case.
De juiste voorraadstrategie
Steven Pauly is onderzoekswetenschapper en expert voorraadbeheer. "Voedselverspilling komt voor in de hele toeleveringsketen en kost handenvol geld. In de verwerkende industrie kunnen we dit tegengaan met een correct voorraadbeheer. Daarbij wil je voldoende grondstoffen inslaan om aan de verwachte orders van je afnemers te kunnen voldoen, maar ook niet meer dan nodig, omdat die geld kosten en bovendien een beperkte houdbaarheid hebben. De afweging tussen beschikbaarheid en derving is dus een complexe oefening, maar gelukkig zijn er wiskundige modellen om de juiste voorraadstrategie te bepalen", zei hij.
Volgens het model van de 'Fresh Case Cover', de verhouding tussen de productiehoeveelheid en de afzet gedurende de shelf life, krijgen we inzicht in welk dervingspercentage we kunnen verwachten. 'The Efficient Frontier' zet dan weer de derving en beschikbaarheid tegen elkaar uit. "Deze curve laat zien dat als je een bepaalde beschikbaarheid wil halen, dat daar dan een bepaalde derving tegenover staat. Of anders gesteld: als je een bepaald dervingspercentage accepteert, dan is er een bepaalde beschikbaarheid gegarandeerd. Wanneer je het voorraadniveau zo aanpast dat je óp de curve zit, is het voorraadbeheer optimaal", legde hij uit.
"In een volgende stap kun je nog meer modellen in rekening brengen en parameters aanpassen, om zo de curve te doen dalen. Dan heb je immers minder derving en een hogere beschikbaarheid, wat je dus een dubbel economisch voordeel oplevert."
Duurzame verpakkingen
Peter Ragaert van Pack4Food overliep vervolgens de huidige trends bij voedselverpakkingen, gedreven door recente duurzaamheidsinitiatieven, zoals de op til staande PPWR (Packaging & Packaging Waste Regulation). Tezelfdertijd wordt ook de wetgeving rond voedselveiligheid grondig herzien. Dit brengt uitdagingen met zich mee, maar biedt ook kansen.
Het seminar besprak concrete toepassingen, zodat bedrijven zelf met de nieuwste technologieën aan de slag kunnen gaan
"Bij voedselverpakkingen zijn er drie belangrijke pijlers: functionaliteit, gebruiksgemak en duurzaamheid. Typisch gaat het om multilayer verpakkingen, met verschillende materialen of verschillende soorten plastics, maar die combinaties zijn niet goed recycleerbaar. Heel wat verpakkingssamenstellingen zullen dus moeten wijzigen om aan de komende recycleerbaarheidsvereisten te voldoen, zonder evenwel de houdbaarheid van de verpakte producten in het gedrang te brengen. Daarom mag je de verpakking nooit loskoppelen van het product, in het bepalen van de juiste samenstelling", gaf hij als belangrijke boodschap mee.
"Het optimaliseren van de verpakking is overigens de verantwoordelijkheid van alle stakeholders in de verpakkingsketen. Dat start bij het ecodesign, waarbij je geen of minder verpakkingsmateriaal kan gebruiken. Het gebruik van recycleerbare en gerecycleerde materialen is een andere strategie. Hiervoor zijn er vandaag al diverse design for recycling guidelines ter beschikking, voor verschillende materiaalsoorten: RecyClass, CEFLEX en 4evergreen. Ik raad aan om die alvast te bekijken, als voorbereiding op de komende wetgeving", tipte hij. "Tot slot onderzoeken wij ook de mogelijkheden van hergebruik en het gebruik van hernieuwbare materialen, als onderdeel van ecodesign."
Maar die verantwoordelijkheid reikt dus verder dan de verpakkings- en voedingsproducenten. "Voor een goede recyclage is ook een adequaat inzamel- en sorteersysteem nodig. Qua collectie is er dringend nood aan een wereldwijde aanpak en een grotere inzet op statiegeld. Bij het sorteren zijn digitale watermerken en artificiële intelligentie de nieuwste technologieën. En voor de recyclage zelf biedt chemische recyclage meer mogelijkheden dan de mechanische recyclage die nu gangbaar is."
Duurzaamheidsrapportage
Tot slot vertelde Ann Peeters van Agoria meer over het belang van de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) voor voedingsbedrijven, gedreven door de klimaatcrisis en vastgelegd in de Europese Green Deal, en hoe je hieraan begint.
"Net zoals bedrijven al rapporteerden over hun financiële cijfers naar al hun stakeholders, zullen ze dit voortaan ook moeten doen over niet-financiële aspecten. In eerste instantie gaat het om beursgenoteerde en grote bedrijven, maar naar verwachting zullen de kmo's in een later stadium volgen. De rapportage moet op een transparante manier inzicht bieden in welke bedrijven effectief met duurzaamheid bezig zijn en kan een 'license to operate' opleveren, of net niet", waarschuwde ze.
"Denk daarbij maar aan banken die naar de CO2-afdruk kunnen vragen bij een volgende kredietaanvraag, want ook die financiële instellingen hebben nieuwe verplichtingen. Ook klanten en consumenten behoren tot de belanghebbenden, net zoals werknemers en sollicitanten, of de overheid en ngo's. De publieke opinie ten opzichte van uw bedrijf hangt hier dus van af", aldus Peeters.
Hoe start je daar nu mee? "De kern van de rapportage is om voor bepaalde KPI's terug te blikken op het voorbije jaar, maar ook een actieplan voor de toekomst vast te leggen. De 'dubbele materialiteit' gaat enerzijds over de duurzaamheidsimpact op de rest van de wereld en anderzijds de financiële opportuniteiten en risico's. Het gaat hier om topics in drie domeinen: E - environment, S - social en G - governance. De twaalf ESRS-standaarden bepalen daarbij over welke data je moet rapporteren. Start hier liever vandaag nog mee dan dit lastminute te moeten doen", gaf zij nog mee.
