8 vragen over de recyclage van pv-panelen

Wat na einde levensduur?

In de afgelopen decennia is er massaal ingezet op het stimuleren van de plaatsing van pv-panelen. Gratis, duurzame zonne-energie opwekken is niet alleen goed voor het milieu en op langere termijn de portemonnee van de bouwheer, pv-installaties worden bovendien beloond met een lager E-peil. Net zoals andere technische installaties zijn de panelen echter ook onderhevig aan slijtage. Wanneer is een pv-paneel versleten en wat is mogelijk of nodig na de levensduur ervan?

1. Hoelang gaan pv-panelen gemiddeld mee?

Tot enkele jaren geleden werden de meeste zonnepanelen verkocht met een beloofde levensduur van 25 jaar. De nieuwere types hebben een nog langere levensduur. Naast een garantie van tien jaar op de installatie zelf, wordt vaak ook een vermogensgarantie van minstens 80% rendement na 25 jaar verzekerd. Dat is veel langer dan de levensduur van omvormers, die na ongeveer tien jaar aan vervanging toe zijn.

Theoretisch kan een zonnepaneel een 40 tot 50 jaar meegaan. Het is echter aan de gebruiker om te bepalen of het de moeite is om de panelen vroeger te vervangen of niet. Zoals gesteld neemt het rendement na 25 jaar af tot ongeveer 80% van het initiële vermogen, maar levert het paneel wel nog steeds duurzame, gratis energie op terwijl de terugverdientijd doorgaans voorbij is.

Wereldwijd was er vorig jaar een geschat opwekkingsvermogen van meer dan 400 gigawatt piekvermogen (GWp) in gebruik, een cijfer dat ieder jaar nog steeds toeneemt. In 2023 bedroeg het totale vermogen in België 10 GWp. Concreet vertaalt zich dat voor ons land naar 4,2 miljoen zonnepanelen die in 2023 op de markt werden gebracht, of een gewicht aan zonnepanelen van ongeveer 90 kiloton.

2. Waaruit bestaat een pv-paneel?

Pv-panelen zijn voornamelijk opgebouwd uit glas, ongeveer 80% van het totale paneel, een tiental procent aluminium, een gedeelte kunststof en enkele metalen en halfgeleiders.

In België zijn de meeste zonnepanelen vervaardigd met siliciumzonnecellen, deze panelen zijn van het mono- of polykristallijne type. Een andere optie zijn de amorfe pv-panelen, ook wel de dunnefilmzonnepanalen. Bij dit type zijn de zonnecellen gemaakt van cadmiumtelluride (CdTe), van koper, indium, gallium en selenide (CIGS) of van koper, indium en selenide (CIS).

3. Hoe verloopt het recyclageproces?

Zonnepanelen behoren tot het beste te recycleren elektronisch afval, bijna alles kan worden verwerkt voor hergebruik. Het gedeelte glas kan worden gerecycled tot bijvoorbeeld wijnflessen, glasvezel of isolatiematerialen. Aluminium wordt verwerkt en gebruikt voor blikken en zilver kan onder meer aangewend worden voor juwelen. Silicium wordt hergebruikt voor het maken van nieuwe zonnepanelen of om te recycleren in andere elektronische apparaten.

Het recyclageproces verloopt in twee delen: eerst vindt een eerste ontmanteling plaats, daarna haalt men iedere component uit elkaar

Het recyclageproces verloopt in twee delen. Eerst vindt een eerste ontmanteling plaats. Hierbij neemt men het paneel uit het kader en worden de elektrische verbindingen gescheiden. In een tweede stap haalt men iedere component uit elkaar. Glas, zonnecellen en metalen worden gescheiden.

Het glas kan na vermaling rechtstreeks worden gerecycleerd zoals ander glasafval. Bij siliciumcellen worden deze met een thermisch behandelingsproces vrijgemaakt en vermalen. Bij CdTe panelen wordt het cadmium met een chemisch proces geïsoleerd en geneutraliseerd.

Naar schatting 95% van het aangevoerde gewicht van zonnepanelen kan zo gerecycleerd worden. Het overblijvende gedeelte betreft onder andere het stof dat achterblijft. Ook dit zou in feite kunnen worden hergebruikt als toevoegmateriaal in de bouwsector.

De backsheet, meestal vervaardigd uit EVA of tedlar, vraagt te veel water om dat onderdeel economisch rendabel te kunnen recycleren tot bijvoorbeeld verf. Die wordt daarom verbrand, waarna de lucht gefilterd wordt.

4. Wie staat in voor de recyclage?

Een efficiënt recyclagesysteem uitbouwen is niet evident. De inzameling van afgedankte materialen moet gemakkelijk en toegankelijk zijn om te voorkomen dat mensen het product dumpen of sluikstorten. Recupel is het bekendste voorbeeld van organisatie die een dergelijk systeem beheert om elektrische toestellen te recycleren.

In de zonnepaneelsector is PV CYCLE de instantie die zorgt voor de inzameling en verwerking van afgedankte pv-panelen. De recyclage van thuisbatterijen verloopt via Bebat, voor omvormers verloopt dit via Recupel.

PV CYCLE België zag het licht in 2016. De vzw ontstond vanuit de sectorfederaties Eloya, FEE, Nelectra, ODE, Techlink en Technolec, met als voornaamste doelstelling om de aanvaardingsplicht van zonnepanelen te organiseren. Dankzij het netwerk worden de panelen bij afdanking samengebracht op inzamelpunten of opgehaald rechtstreeks op locatie.

In 2022 werd door PV CYCLE Belgium 657 ton pv-panelen ingezameld voor verwerking. De overgrote meerderheid, meer dan 500 ton, waren siliciumzonnepanelen. Het is niet bekend hoeveel van deze panelen werden afgedankt omdat het rendement te laag was geworden. Zonnepanelen worden ook ingeleverd omdat ze tijdens de plaatsing zijn beschadigd of door stormschade.

 

In het eerste kwartaal van 2024 werd een recordaantal zonnepanelen ingezameld door PV CYCLE Belgium. Zo’n 18500 pv-panelen, goed voor 404 ton, werden opgehaald of ingeleverd bij een verzamelpunt.

De organisatie bereidt zich voor op een steeds verder toenemend aantal te verwerken panelen. De verdere recyclage wordt in België door twee bedrijven georganiseerd: BNE Trading & Recycling in Pelt en Comet Traitements in Henegouwen.

5. Wat zegt de wet?

Producenten en invoerders van zonnepanelen aangesloten bij PV CYCLE Belgium dienen een milieubijdrage pv te betalen, die ze doorrekenen aan hun klanten. Dit om te verzekeren dat de zonnepanelen op correcte wijze worden ingezameld en gerecycleerd op het einde van hun levensduur.

De te betalen milieubijdrage verschilt per type paneel. Bij het vastleggen van de bedragen werd rekening gehouden met de ontmantelbaarheid van het paneel en de mate waarin de materialen vervolgens gerecycleerd kunnen worden.

Vlaanderen

Sinds 1 juli 2016 is in Vlaanderen de milieubijdrage PV in werking getreden voor nieuwe zonnepanelen. De milieubijdrage moet verplicht apart vermeld worden op de aankoopfactuur van de panelen. Dit bedrag dekt de volledige kosten voor de inzameling, sortering, het transport en de verwerking van de panelen op het einde van de levensduur.

Er zijn veel verschillende inzamelpunten in Vlaanderen, waar tot 40 panelen per individu mogen worden ingeleverd. De kosteloze inzameling of aanvaardingsplicht geldt voor alle types zonnepanelen, ook voor panelen die voor 2016 in gebruik werden genomen, op voorwaarde dat ze volledig en niet vermengd met andere afvalstoffen worden aangeleverd.

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Ook in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is sinds 1 juli 2020 de verplichte bijdrage van kracht, die te betalen is bij aankoop van de panelen. In dit gewest zijn er twee inzamelpunten.

Wallonië

Vier jaar geleden, op 1/1/2022, werd tot slot ook in Wallonië de milieubijdrage ingevoerd, waardoor deze in heel België van toepassing werd. De inzamelpunten voor afgedankte pv-panelen liggen verspreid over het gewest.

6. Wat met nieuwe soorten pv-panelen?

BIPV (building integrated pv) en flexibele zonnepanelen zijn moeilijker te recycleren. Flexibele panelen bestaan voornamelijk uit plastic en zonnecellen, waardoor het beter is ze te verbranden en de vrijgekomen warmte te gebruiken voor elektriciteitsproductie.

7. Kunnen pv-panelen ook hergebruikt worden?

Circulaire businessmodellen, zoals product-servicesystemen (PSS), zijn een mogelijkheid om van zonne-energie gebruik te kunnen maken zonder een pv-installatie te moeten aankopen. Dat is bijvoorbeeld interessant voor minder vermogende huishoudens. Pv-ontwikkelaars en -installatiebedrijven worden bovendien gestimuleerd om de levensduur van hun producten te optimaliseren.

Obstakels die momenteel een grootschalige doorbraak van een tweede leven voor zonnepanelen in de weg staan, zijn onder meer een tekort aan betrouwbaarheidstesten, het ontbreken van labels of certificaten en het gebrek aan kosten-batenanalyses

Ook hergebruik van bestaande panelen is op die manier mogelijk. Pv-panelen die in aanmerking komen voor hergebruik zijn veelal vrij recente zonnepanelen die buiten gebruik werden gesteld omdat ze bijvoorbeeld vervangen werden door krachtigere modellen of door vroegtijdige defecten aan het brede systeem.

Enkele obstakels die momenteel een grootschalige doorbraak van een tweede leven voor zonnepanelen in de weg staan, zijn onder meer een tekort aan betrouwbaarheidstesten, het ontbreken van labels of certificaten en het gebrek aan kosten-batenanalyses voor het hergebruik van zonnepanelen.

Hergebruik van pv-panelen is zeker een optie, maar er zijn nog enkele obstakels te overwinnen om kwaliteit te kunnen garanderen.

8. Zijn er tips om de levensduur van pv-panelen te maximaliseren?

Een installatie die lang meegaat, begint met kwalitatieve en correct geplaatste materialen en panelen.

Met enkele maatregelen kan de levensduur van de zonnepanelen verlengd worden. Een jaarlijks onderhoud van de panelen is aanbevolen, liefst net voor de zomerperiode. Ook een regelmatige controle van de aansluiting van de kabels is noodzakelijk.

Bij de plaatsing kan eventueel een extra coating op de montageset aangebracht worden. De omvormer van de installatie komt best in een fris, goed geventileerd lokaal. Tot slot houdt men best het rendement in de gaten, door dit af te lezen op de digitale teller, op de omvormer of via een app.

Met medewerking van PV CYCLE BELGIUM en VITO