Veilig werken in de hoogte

De kans is groot dat je voor het reinigen, het bekleden of het schilderen van je gevel een ladder of steiger op moet. Het gebruik van een ladder en steiger vraagt echter heel wat voorzichtigheid. In dit artikel geven we je een overzicht van de belangrijkste basisprincipes. Zo kan je je hoogtewerken uitvoeren zonder een arm of been te breken. 

werken op een ladder

Voor lichte hoogteklussen die je met één hand kan uitvoeren, kan je je met een ladder uit de slag trekken.

SOORTEN LADDERS

VOUWLADDER

Met een vouwladder of A-ladder kan je de meeste 'basic' hoogteklusjes klaren. Meestal is deze uitgerust met een platform, dat dient als het hoogste punt waarop je kan staan, maar ook kan dienen als tafeltje voor je gereedschap. Het liefst heb je op een ladder immers je handen zo veel mogelijk vrij. 

SCHUIFLADDER

Om plaatsen te bereiken die zo hoog zijn dat je er met een enkele ladder niet bij kan, gebruik je een schuifladder. Deze kan, zoals de naam zegt, worden uitgeschoven voor extra werkhoogte. Daarnaast bestaan er ook telescoopladders, die niet enkel uit-, maar ook ingeschoven kunnen worden tot een kleiner formaat. De ingeschoven ladder is dan vaak maar een meter lang, waardoor je deze zeer gemakkelijk kan opbergen.

MULTIFUNCTIONELE LADDER

Een multifunctionele of plooibare ladder biedt heel wat mogelijkheden omdat je hem op verschillende manieren kan scharnieren. Je vormt ze om van een rechte ladder naar een vrijstaande A-ladder of eventueel zelfs als steiger. Sommige zijn eveneens uitgerust met een platform, waardoor je er gemakkelijk mee kan werken volgens het principe van een steiger.

REFORMLADDER

Voor hogere werkzaamheden is een reformladder de beste keuze. Het is eigenlijk een grotere versie van een vouwladder. Deze kan zowel op een rechte als op een vrijstaande manier worden gebruikt. Wanneer de reformladder op een trap of een hellend oppervlak staat, moeten er aangepaste, uitschuifbare verlengstukken worden gebruikt. Die verlengstukken moeten aan elke kant op minstens twee plaatsen worden vastgemaakt.

MATERIALEN

Vroeger waren ladders van hout, al moet die traditie vandaag wijken voor aluminium. Houten ladders zijn redelijk zwaar en hebben vaak te lijden onder weer en wind. Het hout kan (onopgemerkt) rotten. Om die reden mag je een houten ladder ook nooit schilderen: de verf kan de staat van het hout verbergen.

Aluminium koppelt een licht gewicht aan een hoge breukweerstand. Het is corrosiebestendig en duurzaam. Afhankelijk van de aluminiumlegering zal de ladder meer of minder oxideren en afgeven. Daarom wordt er vaak een coating aangebracht. Ladders of steigers van gecoat aluminium zijn iets duurder. Om het schuiven van een aluminium ladder te voorkomen, hebben de meeste ladders onderaan - en eventueel ook bovenaan - antislipschoenen.

TIP
Een aluminium ladder of steiger geleidt elektriciteit, en daarom moet je dus goed oppassen waar je de ladder plaatst bij elektriciteitswerken.

VEILIG GEBRUIK

HANDLEIDING

Heb je een nieuwe ladder gekocht? Bestudeer altijd grondig de handleiding en de veiligheidsiconen voor je hem gebruikt: wat is het maximale gewicht? Hoe positioneer je hem het best? Hoe zet je de onderdelen vast? Dergelijke zaken staan steevast uitgebreid beschreven in de bijhorende documentatie.

Een ladder met enkele jaren op de teller controleer je altijd eerst op gebreken voor het te laat is: is hij niet aan roest ten prooi gevallen? Klikken de stops naar behoren? Kan je de rem bij je schuifladder goed verzekeren? Check dus of alles nog naar behoren werkt, voor je erop stapt.

ONDERGROND

Bij de plaatsing van een ladder moet eerst en vooral worden nagegaan of de ondergrond voldoende draagkracht heeft. Dat kan alleen als de ondergrond stevig, stabiel en onbeweeglijk is. Daarnaast moet er voldoende ruimte vrij zijn rond de ladder, zodat je de ladder veilig op en af kan klimmen.

Komt de ladder te staan in de aarde? Of een stuk gras? Dan kan die wegzakken. Een stabilisatiemat brengt soelaas. De treden of sporten van de ladder wil je zo horizontaal mogelijk. Check met je waterpas of je ladder perfect recht staat. Als je de ladder niet stabiel krijgt, heeft die immers niet veel nodig om weg te glijden. Zo’n antislipmat is overigens ook nodig bij gepolierde betonvloeren of natte ondergronden.

HELLINGSHOEK

Niet alleen een stabiele ondergrond speelt een belangrijke rol, maar ook de hellingshoek waarin de ladder geplaatst wordt. Die moet tussen de 65° en 75° bedragen. Dat kan gemakkelijk worden nagegaan door de voeten tegen de onderkanten van de ladderbomen te plaatsen. Met uitgestrekte armen moet men dan de ladderbomen kunnen raken. Bij een te steile hoek is het mogelijk dat de ladder naar achteren kantelt, bij een te zwakke hoek bestaat het risico dat de voet wegschuift.

VERANKERING

Wat drastischer, maar zeker van nut bij buitenwerken is om de ladder te verzekeren met een verankering aan de muur met een touw. Kies voor een verankering in de voeg, dan beschadig je de steen niet en kan je de voeg later nog herstellen. Voorzie een verankeringsoog, en veranker de ladder met een touw met enkele knopen.

Net zoals de onderkant wordt ook de bovenkant van de ladder het best vastgemaakt aan een vast oppervlak. Indien dat onmogelijk is, kan gebruik worden gemaakt van rubberen stootkussentjes, haken of rubberen gevelwielen om bovenaan extra stevigheid in te bouwen.

EEN LADDER OPZETTEN

Het is - indien mogelijk - altijd beter om een ladder te plaatsen met twee.  Sta echter nooit met twee personen op een ladder. Dat brengt alleen maar onnodige risico’s met zich mee. 

Stel je alleen een schuifladder op? Leg je die plat op de grond. Let daarbij op dat de voeten zich op een voldoende stevige ondergrond bevinden, zo wordt vermeden dat de ladder wegglijdt bij het oprichten. Daarna til je de bovenkant van de ladder op. Dan kan je langzaam voortlopen onder de ladder. Door de sporten een voor een omhoog te duwen, komt de ladder uiteindelijk in de correcte positie te staan. 

VEILIGE BEKLIMMING EN AFDALING

Bij de beklimming en afdaling wend je je gezicht altijd naar de ladder. Je slaat ook geen sporten over. De sporten (en niet de ladderbomen) dien je met beide handen vast te nemen en het is al zeker niet de bedoeling dat je langs de ladderbomen naar beneden glijdt.

De veiligheid bij de beklimming en afdaling kan ook verbeterd worden door geschikt schoeisel - vrij van modder en met de veters correct geknoopt - te dragen. Klein gereedschap moet aan een riem of in een schoudertas worden meegenomen. Het is daarbij belangrijk erop toe te zien dat de maximale belasting van de ladder niet wordt overschreden.

WERKEN OP EEN LADDER

Bij het werken op een ladder is het vooral belangrijk dat je een veilige steun en houvast hebt. Als maatstaf wordt de driepuntsmethode toegepast, wat wil zeggen dat wie op de ladder staat, altijd minstens drie contactpunten met de ladder moet heb­ben:

• ofwel één hand en twee voeten (bij werkzaamheden),
• ofwel twee handen en één voet (bij het op- en afklimmen).

Bijgevolg voer je op een ladder enkel werkzaamheden uit waarbij je slechts één hand nodig hebt. Wie op een ladder een bepaalde klus moet uitvoeren, kan ook gebruik­ maken van enkele hulpmiddeltjes om het klusgerief gemakkelijker bij de hand te hebben. Denk aan aanhangbakjes en -plateaus, een voetplankje of een emmerhaak. Voor het opbergen of transpor­teren bestaan er muurhaken en -sloten of bagagerekken

Gedaan met werken op de ladder? Laat die dan zeker nooit onbeheerd achter.

DE OMGEVING
Veilig aan de slag is ook oog hebben voor de omgeving rondom je. Indien de ladder in een doorgang moet worden geplaatst, sluit je die doorgang best af. Laat geen materiaal of kabels rondslingeren. Sta je op de stoep? Baken dan een zone af met bijvoorbeeld verkeerskegels. Het zijn zaken waar je als doe-het-zelver misschien van denkt dat het allemaal wat overdreven is, maar eigenlijk is het dat niet! Kweek jezelf die discipline aan.

werken op een steiger

Voor gevelwerken kan een steiger ook goed van pas kopen. Als doe-het-zelver is dit iets dat je eerder gaat huren. We geven mee hoe je ermee werkt.

ROLSTEIGER OF GEVELSTEIGER?

Voor binnenklussen op hoogte of werken van korte duur ben je het best gebaat bij een rolsteiger die, zoals de naam al doet vermoeden, verrijdbaar is. Rolsteigers zijn opvouwbaar en meestal vervaardigd uit aluminium, waardoor je ze relatief makkelijk kan verplaatsen.

Voor gevelwerken die iets meer tijd in beslag zullen nemen (metselen, voegen, ...), ben je beter gebaat bij een gevelsteiger. Deze is over het algemeen gemaakt uit aluminium of staal.  Bij een gevelsteiger is de verankering van heel groot belang om de stabiliteit te waarborgen. Deze worden zo veel mogelijk aan de staanders gemonteerd, best zo dicht mogelijk bij een knooppunt.

algemene veiligheidstips

Ook een steiger plaats je het liefst op een vlakke, draagkrachtige ondergrond. Bij een zachtere ondergrond leg je planken of tegels onder de voeten, zodat het gewicht beter wordt verdeeld en de constructie niet gaat zakken. 

Het is vooral belangrijk dat je je veilig kleedt voor je een steiger beklimt. Draag daarom steeds veiligheidskledij: werkhandschoenen, veiligheidsschoenen en een helm. Leg het platform niet vol met rommel, maar neem alleen de nodige gereedschappen en materialen mee op de steiger.

WERKEN OP EEN ROLSTEIGER

Kijk voor de opstart, net als bij een ladder, altijd goed naar de handleiding. Voorzie daarbij de nodige persoonlijke beschermingsmiddelen. Laat trouwens enkel mensen die vertrouwd zijn met de montage en gebruik van de steiger eraan werken. De basis moet steeds waterpas staan. Voor extra versterking is een steiger ook uitgerust met staven die elkaar kruisen, de kruisdiagonalen. 

Klim enkel van binnenuit naar boven en dit via het voorziene luik. Vanaf 2 m vloerhoogte moet er zeker een leuning aanwezig zijn. Bij het beklimmen van een steiger overschrijd je nooit de maximaal toegestane belasting voorgeschreven door de fabrikant. 

Beklim de steiger enkel in geremde stand, wanneer de wielen niet kunnen bewegen. Verrijd verder nooit een rolsteiger als er nog mensen op staan. Verwijder ook mogelijke obstakels en respecteer een gevarenzone rond de stelling. 

TIP
Het is aangeraden om een rolsteiger te verankeren met extra staven bij het werken op een hoogte van 8 m buiten, en 12 m binnen. 

WERKEN OP EEN GEVELSTEIGER

Zit je met werken van wat langere duur aan je gevel? Dan huur je best een gevelsteiger. Als je die huurt, neem je uiteraard ook nog eens de handleiding door. De opbouw spreekt voor zich, maar de technische specificaties kunnen al eens verschillen.

Starten doe je met de voeten. Die kan je in de hoogte wat bijregelen later. Dan volgt het zijkader en daarna veranker je meteen een kruisdiagonaal. Herhaal dat aan de andere kant.

De steigervoeten hebben een basis in gegalvaniseerd staal, maar dat is niet voldoende bij dit type. Je voorziet nog enkele reststukken uit een stevige balk, die je dan kan vastnagelen met enkele stalen spijkers. Plooi ze om, zodat je ze later er nog uit kan halen.

Daarna kan je het platform om op te staan gaan opbouwen. Je klikt ze gewoon in de zijkaders. Ook nu controleer je nog eens op horizontaliteit met je waterpas. Bijregelen kan je steeds met de voeten. Zorg dat er, bijvoorbeeld, geen cementresten nog kleven waar je controleert op de stelling. Dat zou je waterpascheck alleen maar bedriegen. Vergeet de platformplaten ook niet te verzegelen met de voorziene pennen. De stelling werk je af met de voorziene rugleuning.

VERANKERING

Het is uiteraard van belang dat de steiger niet meer kan bewegen. Verankering aan de muur is daarom nodig. Dat doe je met een gevelanker. Dat is louter een buis met klauwklem, die je fixeert aan een ooganker. Boor het nodige gat en bevestig de plug. Het anker draai je er makkelijker in met een stuk ijzer, bijvoorbeeld je boor zelf. Monteer de klauwklem, en schroef de bijhorende beugel vast.

De steiger is dan klaar voor gebruik, maar hou altijd de weersomstandigheden in de gaten. Veilig werken, dat is een kwestie van gezond verstand en risico’s beperken! In theorie kan je tot en met 6 beaufort veilig op een steiger werken. Zwelt de wind aan tot 7 beaufort, dan moet je de steiger ofwel afbreken, ofwel verankeringsbuizen gebruiken om in de gevel te bevestigen.