Performante stofafzuiging staat of valt met onderhoud

Als schrijnwerker weet u dat een goede stofafzuigingsinstallatie nagenoeg onmisbaar is in de werkplaats, niet alleen omwille van de gezondheid van u en uw medewerkers, maar ook vanwege de veiligheidsrisico’s. Net daarom is het ook belangrijk om voldoende aandacht te besteden aan het onderhoud van uw installatie, zodat ze optimaal en langdurig dienst blijft doen.

Oorzaken van slijtage

De meeste stofafzuigingsinstallaties zijn niet echt slijtgevoelig. Toch kan er bijvoorbeeld aan het leidingsnet slijtage optreden. De bochten zijn daarbij het meest gevoelig. Slijtage kan verschillende oorzaken hebben.

Abrasie

Zo is er mechanische schuring (abrasie), wat vooral voorkomt bij afzuigen van abrasieve stoffen zoals zand en glas – harde materialen of materialen met scherpe randen of deeltjes. In de meeste gevallen heeft mechanische schuring een beperkte impact. Bij sommige installaties is het zelfs moeilijk het verschil te zien tussen een buis die al jaren gebruikt wordt en een nieuwe buis. Natuurlijk is alles afhankelijk van het materiaal dat wordt afgezogen. Zware delen (spanen, brokken …) zullen meer langs de onderkant glijden, licht materiaal (stof, schuursel …) zal zich vaak mengen met de luchtstroom en dus niet eens langs de onderkant glijden. Daarnaast kan de ene houtsoort veel meer slijtage veroorzaken dan een andere houtsoort, ook al is de grootte en de vorm van het opgezogen materiaal gelijk. Als er zand of andere typische abrasieve materialen worden opgezogen verhoogt dat uiteraard ook de slijtage van het leidingwerk.

Corrosie

Daarnaast kan er ook corrosie optreden door chemische aantasting. De meest gekende vorm is roest. In een zagerij waar (nat) hout, dat rechtstreeks uit het bos komt, verzaagd wordt, kan dat bijvoorbeeld voorkomen.

Impactslijtage

Impactslijtage komt vooral voor bij het afzuigen van grotere spanen of zwaardere materialen. Vaak is die slijtage een gevolg van een (te) hoge snelheid in de leidingen. Toch is dat in de meeste gevallen onvermijdelijk, vooral bij bochten.

Het materiaal komt na een recht stuk leiding een bocht tegen en botst dus telkens tegen de wand van de bocht. Doordat de snelheid van het materiaal en het type materiaal bijna altijd gelijk is, zal de impact zich altijd voordoen op één bepaald punt van de bocht, waardoor er dus gaten in de bochten kunnen ontstaan.

Bewegende onderdelen

Voor de rest van de installatie is het eigenlijk vrij simpel: alles wat beweegt is gevoelig voor slijtage. Denk hierbij aan de ventilator, het sas en eventueel bewegende onderdelen in filters (schrapers, roerders, trilmotoren …). Bij overdruksystemen kan de turbine onderhevig zijn aan slijtage. Doordat het materiaal continu botst tegen de turbine (impactslijtage) zal de turbine langzaam ‘afbrokkelen’, wat het rendement van de installatie kan verminderen. Vaak is in dat type ventilatoren ook een slijtplaat voorzien die het huis van de ventilator beschermt. In sassen zitten meestal rotorbladen uit rubber of rubberachtig plastic. Die schuren langs de binnenkant van het huis van het sas en kunnen daardoor ook slijtage vertonen. Om een goede werking van de filterinstallatie te garanderen is het aan te raden de bladen regelmatig te controleren op slijtage. In de meeste gevallen zijn de sassen zodanig ontworpen dat de bladen gemakkelijk vervangbaar zijn.

"De meeste stofafzuigingsinstallaties zijn niet echt slijtgevoelig. Toch kan er bijvoorbeeld aan het leidingsnet slijtage optreden. De bochten zijn daarbij het meest gevoelig"

Wat doen fabrikanten om slijtage te voorkomen?

Ontwerp en dimensionering

Alles staat of valt met het ontwerp en de dimensionering van het stofafzuigingssysteem. Het ontwerp is afhankelijk van het soort materiaal, het type machine, de productiehoeveelheid en nog vele andere factoren. Bij de dimensionering moet er terdege rekening gehouden worden met het soort en de hoeveelheid materiaal dat getransporteerd zal worden door de stofafzuigingsinstallatie. Dat bepaalt immers de luchtsnelheid en diameter van de buizen.

Als de luchtsnelheid bijvoorbeeld te hoog ligt, dan zullen de leidingen veel sneller verslijten dan nodig. Te kleine leidingen zullen leiden tot te hoge snelheden in de buizen, wat leidt tot onnodige slijtage (bijvoorbeeld in bochtstukken). Te lage snelheden kunnen dan weer verstoppingen veroorzaken. Het is daarom belangrijk om over het hele leidingwerk een zo uniform mogelijke snelheid te hebben.

Slijtvaste oplossingen

Daarbovenop zijn de mogelijkheden om verdere slijtage tegen te gaan legio: de bochten in de leidingen kunnen voorzien worden in slijtvast staal of inox, er kan een slijtvaste coating aangebracht worden binnenin … Hoever je daarin gaat, hangt natuurlijk af van het beschikbare budget. Voor de meeste schrijnwerkers, die met relatief kleine afzuiginstallaties werken, zijn zulke coatings bijvoorbeeld absoluut niet nodig. Om roestvorming te voorkomen (zoals bij zagerijen) kunnen er speciale voorzorgen genomen worden, zoals leidingen in inox of speciale coatings.

Ontwerp van bochten

Om impactslijtage tegen te gaan is het ontwerp van de bochten belangrijk. Door een vloeiende bocht te gebruiken (bijvoorbeeld een bocht die gemaakt is uit meerdere segmenten, of gerold is (volledig vloeiend, niet uit segmenten)) wordt dat soort slijtage verminderd. Er kan ook gekozen worden voor bochten met een grotere radius. Bij hele korte bochten is het alsof het materiaal tegen een muur botst, tot stilstand komt en dan weer in een andere richting verder gaat. Door bochten met een langere radius te gebruiken kan het materiaal eerder glijden tegen de wand dan ertegen te botsen. Zo verandert het slijtagepatroon van impactslijtage naar abrasieve slijtage, en dat is zoals eerder aangehaald veel minder nefast voor het leidingnet.

Onderhoud

Een stofafzuiginstallatie werkt quasi continu en verplaatst enorme hoeveelheden lucht en stof. Zoals eerder aangehaald, is frequent onderhoud dus zeer belangrijk. Hoe frequent hangt tot op zekere hoogte af van de grootte van de installatie. Een kleine installatie heeft minder (draaiende) onderdelen en zal dus minder onderhoud vergen, al blijft het even belangrijk. Hoe meer onderdelen er zijn waar stof doorgaat, hoe meer kans op slijtage. Zoals bij alle machines is een jaarlijks, preventief onderhoud (meestal door de fabrikant, al dan niet met onderhoudscontract) het meest logische. De schrijnwerker zelf kan de meest precaire componenten (ventilator, sas, filteronderdelen) wekelijks aan een visuele en auditieve inspectie onderwerpen. Een vast onderhoudsschema om op gezette tijdstippen controle te doen wordt aangeraden. Maandelijks kan hij dan een grondigere controle uitvoeren (openen van nazichtdeuren, controle van vet/smeringen, controle van riemen …). Een jaarlijkse controle kan uitgevoerd worden om de moeilijkere delen te onderzoeken.

Preventief onderhoud

De stofafzuiging krijgt meestal slechts aandacht als ze niet meer werkt of niet naar behoren werkt, wat nefaste gevolgen heeft voor zowel de installatie zelf als de productie. Tijdens het preventief onderhoud is het daarom belangrijk om toekomstige problemen al te ‘voorspellen’. Een ventilator die te hard trilt, een vreemd geluid …: aandachtig zijn kan al veel helpen om de onderhoudskosten binnen de perken te houden en onverwachte uitval van de installatie te vermijden.

innovaties

Een evolutie die het voorbije decennium wijdverspreid werd, is frequentiesturing. Daardoor moet de afzuiginstallatie dus niet voortdurend in- en uitgeschakeld worden, wat opnieuw het rendement en de levensduur van de installatie ten goede komt. De frequentiesturing kan bovendien ook afgestemd worden op hoeveel machines er in werking zijn.

Rendement blijft prioriteit

Veel fabrikanten streven ernaar om het rendement van hun installaties steeds te verbeteren, niet alleen elektrisch, maar ook thermisch. Het is niet alleen belangrijk om zo weinig mogelijk elektriciteit te verbruiken, ook de stookkosten moeten beperkt blijven. Zo koelen niet-geïsoleerde filters de lucht meer af dan geïsoleerde filters.

"Een evolutie die het voorbije decennium wijdverspreid werd, is frequentiesturing. Daardoor moet de afzuiginstallatie dus niet voortdurend in- en uitgeschakeld worden, wat opnieuw het rendement en de levensduur van de installatie ten goede komt"

Digitalisering

Een andere trend is digitalisering. Steeds vaker worden ook bij stofafzuigingsinstallaties sensoren geïnstalleerd die factoren als trillingen, temperatuur, verschildruk over de filter … kunnen meten. De fabrikant kan bepaalde grenswaardes opgegeven voor de diverse sensoren en metingen die dienst kunnen doen als meldingswaarde (om controle of onderhoud uit te voeren) of alarmwaarde (om een onmiddellijke herstelling uit te voeren). Alle gegevens kunnen ook worden weergegeven op een display aan de filterinstallatie, zodat de installatie in één oogopslag gecontroleerd kan worden.