Groendienst Antwerpen: pioniers in duurzame stedelijke vergroening

In het levendige hart van Antwerpen werkt een dynamische groendienst onvermoeibaar aan het beheer en de ontwikkeling van groene ruimtes in de stad. Als integraal onderdeel van Stadsbeheer, met meer dan 2000 toegewijde medewerkers, vervult deze dienst een essentiële rol in het bevorderen van het welzijn van de bewoners. We spraken met Christian Ysenbaardt, werkzaam bij het stedelijke expertisecentrum van de groendienst in Antwerpen.

De groene longen van Antwerpen

De groendienst van Antwerpen vertegenwoordigt een uitgebreid netwerk van groene ruimtes, dat zich uitstrekt van weelderige parken en prachtig aangelegde plantsoenen tot beschermde natuurgebieden en met groen omzoomde stadswegen. "Als essentieel onderdeel van Stadsbeheer gaat de groendienst verder dan alleen het onderhoud van deze ruimtes; ze zetten zich in voor de duurzame ontwikkeling en ecologische vitaliteit ervan. Dit wordt mogelijk gemaakt door gespecialiseerde teams die zich toeleggen op onderzoek naar biodiversiteit, planning van groeninfrastructuur en de operationele uitvoering van groenprojecten. De groendienst fungeert als een katalysator van groene innovatie in de stad, waarbij ze voortdurend nieuwe methoden en technologieën ontwikkelen om de groene ruimtes te verbeteren en te beschermen", oppert Ysenbaardt.

Lokale betrokkenheid

Een opmerkelijk kenmerk van de groendienst is zijn sterke lokale betrokkenheid, gedreven door het feit dat groenbeheer een bevoegdheid is van de verschillende districten van Antwerpen. "Deze decentrale aanpak stelt ons in staat om nauw samen te werken met lokale gemeenschappen en hun specifieke behoeften en voorkeuren te integreren in groenprojecten doorheen de stad. Door actief te luisteren naar de inwoners en belanghebbenden kunnen er op maat gemaakte groenoplossingen worden ontwikkeld die niet alleen de levenskwaliteit verbeteren, maar ook de lokale identiteit versterken en de sociale cohesie bevorderen. De groendienst fungeert als het ware als een verbindende kracht tussen stad en gemeenschap, waarbij ze groeninitiatieven ontplooit die een tastbare impact hebben op het dagelijks leven van de burgers."

"Dankzij GIS kunnen we evidence-based beslissingen nemen voor het behoud en de verbetering van groene zones"

Geografische Informatiesystemen (GIS) 

Geografische informatiesystemen (GIS) zijn een essentieel instrument voor de groendienst van Antwerpen bij het efficiënt beheren van groene ruimtes. Met GIS kunnen gedetailleerde kaarten en inventarisaties van bomen, planten en groenvoorzieningen worden gemaakt, die vervolgens worden gebruikt voor het plannen van onderhoudsactiviteiten zoals snoeien, bemesten en het vervangen van bomen en planten.

Ysenbaardt: "Door locatiegegevens te integreren met andere relevante informatie, zoals bodemkwaliteit, vochtigheidsniveaus en microklimaatgegevens, kan de groendienst een strategisch onderhoudsschema opstellen. Bijvoorbeeld: gebieden die gevoelig zijn voor droogte kunnen worden geïdentificeerd, waardoor de groendienst gerichte maatregelen kan nemen, zoals het planten van droogtebestendige boomsoorten of het verbeteren van irrigatiesystemen."

"Daarnaast maakt GIS het mogelijk om de ecologische gezondheid van groene ruimtes te monitoren. Door regelmatig gegevens over flora en fauna vast te leggen en te analyseren, kan de groendienst trends in biodiversiteit identificeren en aanpassingen aanbrengen in het beheer om deze te bevorderen. Dit stelt de groendienst in staat om evidence-based beslissingen te nemen voor het behoud en de verbetering van groene zones in Antwerpen."

Klimaatbestendige toekomstbomen

Antwerpen is toonaangevend in de ontwikkeling van een groene infrastructuur die bestand is tegen veranderende klimaatomstandigheden. De groendienst van de stad investeert actief in onderzoek naar en de kweek van klimaatbestendige boomsoorten, met als doel het selecteren en planten van 'toekomstbomen'. "In samenwerking met vooraanstaande botanische instituten en wetenschappelijke partners worden specifieke boomvariëteiten geïdentificeerd die goed gedijen in de specifieke omstandigheden van Antwerpen, zoals droogtetolerantie, warmteweerstand, ziekteresistentie en het vermogen om koolstof op te slaan. Deze vooruitstrevende aanpak draagt bij aan een veerkrachtige en duurzame groene omgeving in de stad die goed is afgestemd op de verwachte klimaatveranderingen", legt Ysenbaardt uit.

"Om bomen in een stedelijke omgeving alle kansen te geven om te gedijen, heeft de groendienst bovendien innovatieve oplossingen ontwikkeld, zoals boombunkers en speciale grondconstructies, om de ondergrond leefbaar te maken voor bomen. Deze technologische oplossingen zijn cruciaal om de gezondheid en levensduur van bomen in een stedelijke omgeving te bevorderen, ondanks beperkte ondergrondse ruimte en infrastructuur."

De groene initiatieven van Antwerpen zijn breed erkend en beloond, zoals blijkt uit de toekenning van de European City of the Trees Award door de European Arboricultural Council, een vereniging van boomspecialisten uit heel Europa. De jury was zeer onder de indruk van het 'Toekomstbomen'-project, waarbij het doel is gesteld om deze bomen te laten uitgroeien tot volwassen exemplaren met een levensduur tot 120 jaar.

European City of the Trees Award
De European City of the Trees Award werd voor het eerst uitgereikt in 2007, aan de Spaanse stad Valencia. Antwerpen hoort nu thuis in een rijtje van toonaangevende steden zoals Wenen, Praag, Tallinn en Amsterdam. De award wordt gepresenteerd als een bijzonder vormgegeven houten boekomslag met daarop de namen van alle steden die de prijs voorheen ontvingen.

"Maar liefst 45% van het grondgebied bestaat uit groen en water"

Bosuitbreidingen

Antwerpen kenmerkt zich verder door een opmerkelijk groen landschap, waarbij maar liefst 45% van het grondgebied bestaat uit groen en water. Deze indrukwekkende verhouding plaatst Antwerpen op gelijke voet met andere groene Europese steden zoals Stockholm en Hamburg. Binnen het groenplan van de stad is 27% van dit groen als publiek groen bestemd, terwijl 7,5% uit bosgebied bestaat. "De komende jaren zullen de Ringparken maar liefst 400 hectare aan extra groengebied toevoegen aan onze stad. Daarnaast zijn de werken aan Park Groot Schijn bijna voltooid, een groen oase van 83 hectare."

Naast deze grootschalige parkontwikkelingen zijn er ook specifieke bebossingsprojecten in uitvoering. Een recent voorbeeld is de aanplanting van 3,5 hectare bos op Bloemenveld in Wilrijk, in het begin van 2023. In november 2023 stond er dan weer een bosuitbreiding van een hectare gepland in het Laar. 

Nóg groener in de toekomst

De groendienst van Antwerpen heeft ambitieuze plannen om het groenbeheer verder te ontwikkelen en te versterken in de toekomst. Deze plannen omvatten concrete acties op verschillende fronten.

"Ten eerste ligt de nadruk op het vergroten van de biodiversiteit door nieuwe groenstructuren aan te leggen, inheemse flora te bevorderen en habitats te creëren voor diverse diersoorten. Dit draagt niet alleen bij aan het behoud van natuurlijke ecosystemen, maar verrijkt ook de leefomgeving voor bewoners en bezoekers", aldus Ysenbaardt. "Verder zal de groendienst zich richten op het herstellen van verloren groen in de stad, waarbij braakliggende terreinen worden omgevormd tot groene zones en parken. Dit herstelproces omvat het aanplanten van bomen en struiken, en het ontwikkelen van multifunctionele groene ruimtes die dienen als ontmoetingsplekken en speelgebieden voor kinderen."

Een andere belangrijke pijler van de toekomstplannen is het bevorderen van groene mobiliteit. "Dit betekent dat er meer fiets- en wandelpaden worden aangelegd, groene corridors worden gecreëerd langs wegen en waterwegen, en dat duurzaam openbaar vervoer wordt gestimuleerd. Door groene mobiliteit te integreren in de stadsplanning wil de groendienst de levenskwaliteit verhogen en het gebruik van milieuvriendelijke vervoersmiddelen aanmoedigen."