Glyfosaat of pelargonzuur?
Voor- en nadelen voor u uitgelegd
Glyfosaat is nog steeds de populairste onkruidverdelger bij professionele gebruikers. Wat zijn de sterke en zwakke punten van dit totaalherbicide? En hoe zit het ondertussen met de fytolicentie?
GLYFOSAAT: NOG STEEDS HET MEEST GEBRUIKT
Veilig of niet?
Glyfosaat blinkt uit in efficiëntie, maar de veiligheid van deze onkruidverdelger staat al sinds 2005 ter discussie. De stof werd nog meer omstreden nadat de World Health Organisation (WHO) glyfosaat opnam in de lijst van stoffen die waarschijnlijk kankerverwekkend zijn voor de mens. In 2017 classificeerde de Europese chemiekoepel ECHA glyfosaat dan weer als niet-kankerverwekkend. Vanuit het particuliere circuit kwamen steeds meer vragen over de veiligheid van het middel. Zware concentraties glyfosaat werden teruggevonden in het oppervlaktewater.
Product blijft interessant
De verkoop van glyfosaat aan particulieren werd in 2018 aan banden gelegd, maar in de professionele wereld is het nog steeds het meest gebruikte product om hardnekkig onkruid de baas te kunnen. Het product is interessant omdat het de aanmaak van bepaalde aminozuren verhindert. Het doodt de plant, inclusief de uitlopers. De wortel verdwijnt volledig, en kort na de toepassing kun je opnieuw zaaien. Het enige zwakke punt van glyfosaat? Het biedt geen nawerking. Als er naast de verdelgde plant een kiem in de grond zit, staat die twee weken later bovengronds.
PELARGONZUUR
Doeltreffend of niet?
Ieder jaar grote hoeveelheden glyfosaat gebruiken is sowieso niet de beste aanpak. Ook onkruid kan resistent worden. Er zijn ecologische onkruidverdelgers op de markt, maar over de doeltreffendheid van die producten, is er geen eensgezindheid. TestAankoop nam onkruidverdelgers op basis van andere actieve stoffen onder de loep, zoals pelargonzuur en andere vetzuren. Negentien milieuvriendelijke producten werden tegen het licht gehouden en getest op verschillende soorten vegetatie: van paardenbloem tot mos. “Geen enkel product slaagde erin het onkruid te verdelgen”, klinkt het bij TestAankoop. “Alleen de paardenbloemen werden door de verschillende producten enigszins succesvol bestreden, maar na een maand bloeiden ze opnieuw in alle glorie.”
Systemisch totaalherbicide versus puur contactherbicide
Verschillende experten betreuren de manier waarop TestAankoop te werk ging omdat glyfosaat en pelargonzuur een totaal andere werking hebben. De rechtstreekse vergelijking trekken tussen een systemisch totaalherbicide (glyfosaat) en een puur contactherbicide (pelargonzuur) lijkt dan ook geen goed idee. Het is appelen met peren vergelijken. Vetzuur gaat bovengronds invreten op de celwand. De plant verbrandt en droogt uit. De wortels blijven intact, dus hergroei is mogelijk, zeker bij onkruiden met wortelstokken. Vier tot vijf keer opnieuw behandelen is niet uitzonderlijk. Veel hangt bovendien af van een goede toepassing. Vetzuren gebruik je best in volle zon. Als het te hard regent, spoelt het zuur van de plant. Het is bovendien belangrijk om de volledige plant te raken; anders krijg je het integrale plantje effectief niet weg.
Vier tot vijf keer opnieuw behandelen is niet uitzonderlijk voor een contactherbicide
Lange weg naar erkenning
“Het is redelijk hemeltergend dat het enige product dat de particulier nog kan gebruiken met de grond gelijk wordt gemaakt”, klinkt het eensgezind. “Wat we niet mogen vergeten, is dat alle erkende middelen in België een hele weg hebben moeten afleggen vooraleer ze op de markt raakten, waarbij ook telkens hun werkzaamheid onderzocht werd. Het is dan ook nogal kort door de bocht om ze volledig af te breken. Mits de juiste hantering kunnen pelargonzuur en consorten wél een goed effect hebben.”
Hoe duurzaam zijn alternatieven?
De alternatieven zijn trouwens niet zo duurzaam als men propageert. Onkruid wegbranden met gasbranders verbruikt fossiele brandstof en gaat gepaard met brandgevaar tijdens de zomermaanden. Een stalen borstel verspreidt metalen deeltjes. Huis-tuin- en keukenmiddeltjes zoals javel of zout beschadigen de bodem én decimeren nuttige insecten. En niet iedereen heeft de fysieke gezondheid om een uurtje te schoffelen. Zuur daarentegen wordt afgebroken in water en koolstof: bouwstoffen die sowieso al in de natuur aanwezig zijn.
Juiste dosering
Belangrijk is wel om steeds de doseringsvoorschriften op de verpakking na te leven. Als je de verkeerde dosering gebruikt, kunnen de zuren niet goed inwerken. Er bestaan zware en minder zware zuren. De zware zuren hebben een bepaald percentage actieve stof per liter méér. Maar de zwaarste zuren zijn niet per se de beste. Ze zijn zwaarder in concentratie, maar als je ze niet correct oplost, bereik je ook niet het gewenste effect.
Europese Unie
Naar alle waarschijnlijkheid zullen milieuvriendelijke verdelgingsmiddelen meer en meer ingeburgerd raken. Particulieren die een tuinaannemer onder de arm nemen, kunnen bijvoorbeeld weigerachtig staan tegenover het gebruik van glyfosaat in hun tuin. In Brussel zijn alle formuleringen met glyfosaat verboden sinds eind 2016. In Wallonië gold een tijdelijk verbod voor professionelen, maar een recente uitspraak van de Raad van State heeft dat besluit vernietigd. Glyfosaat is in ieder geval nog tot en met 17 december 2022 toegestaan in de Europese Unie. Nadien komt er allicht een verlenging.
Glyfosaat is in ieder geval nog tot en met 17 december 2022 toegestaan in de Europese Unie
Fytolicentie
Wie glyfosaat wil gebruiken, moet een fytolicentie behalen. De licenties die eind 2020 vervielen, werden door de coronapandemie met een jaar verlengd. In België zijn er zo’n 70.000 licentiehouders. Dat aantal zal bij een volgende cyclusvernieuwing vermoedelijk een stukje lager zitten omdat er nu veel slapende profielen tussen zitten. Denk aan landbouwbedrijven waar de kinderen of echtgenote ook een licentie behaalden, maar ondertussen niet meer actief zijn. Er zijn drie verschillende soorten licenties. De hoogste licentie is P3. Houders mogen glyfosaat verkopen en er voorlichting over geven. P2-houders mogen enkel aankopen en gebruiken. P1-houders mogen enkel assisteren. Een P3-licentie staat gelijk aan 120 opleidingsuren en nog eens 18 uur navorming. Een P2-licentie bekom je na 60 uur en 12 uur navorming. Een P1-licentie vraagt om 16 uur en 9 uur navorming. Sinds september vorig jaar verlopen de lessen online, in groepjes van maximaal dertig deelnemers.
INVESTEREN IN ONDERZOEK
Het onderzoek naar alternatieven voor glyfosaat loopt volop. De gewasbeschermingsindustrie is, naast de farmaceutische sector, de meest investeringsgerichte industrie. Ze koppelt winst steevast aan de zoektocht naar nieuwe producten. Zo kondigde Bayer vorige zomer aan ruim 5 miljard euro te investeren in onderzoek naar alternatieve onkruidbestrijding. Maar een nieuw product op de markt brengen, duurt al gauw vijftien jaar. Het wettelijk kader is enorm tijdrovend. De risico-evaluatie gebeurt eerst op Europees niveau, daarna volgt een landelijk toelatingsproces. De laatste keer dat een nieuwe familie van werkingsmechanismen ontdekt werd, is net dertig jaar geleden. Verwacht wordt dat er de komende jaren wel nieuwe afgeleiden van bestaande herbicidefamilies op de markt komen.
Met medewerking van Baets AgriTech, DCM, ECOstyle en Phytofar