MINIMALISME TOT IN DE KAST

VERBORGEN SCHARNIEREN VOOR MEUBELFRONTEN

De minimalistische trend heeft de voorbije jaren nog geen greintje aan populariteit moeten inboeten. Meer nog, vandaag lijkt die zowel de buiten- als de binnenzijde van het meubilair te domineren. De wens om ook zo weinig mogelijk meubelbeslag te zien, wordt in ieder geval steeds vaker geopperd, en stelt zo de nodige uitdagingen aan het traditionele potscharnier. Verborgen meubelbeslag kan in zo'n geval een oplossing bieden, al mag men het geenszins als wondermiddel gaan beschouwen. Ook verborgen scharnieren hebben immers hun beperkingen.

ONZICHTBARE SCHARNIEREN?

Dat een klassiek potscharnier niet noodzakelijk in de minimalistische trend past, is een understatement. Zodra de kastdeur geopend wordt, botst men immers op het vaak aanzienlijke,en doorgaans blinkende, scharnier. Een doorn in het oog van zij die het liefst alle storende elementen uit hun interieur verwijderen.

Om de visuele impact van het scharnier te beperken, bestaan er verschillende opties. De meest eenvoudige optie is om te kiezen voor gekleurde scharnieren en afdekplaatjes. Zij wijzigen niets aan de vorm of de uitvoering van het scharnier, maar zorgen op zijn minst dat het minder opvalt.

Wanneer dat niet volstaat, en de klant naast een uiterst strakke uitvoering ook nog het bijkomende voordeel van wat extra ruimte ter hoogte van de scharnieren wil, dan bieden verborgen scharnieren een oplossing. Die zijn veel subtieler dan het klassieke potscharnier en worden quasi volledig in de meubelpanelen weggewerkt.

In het huidige gamma verborgen scharnieren worden er twee belangrijke types onderscheiden, elk met zijn eigen voor- en nadelen. Het ene type wordt net als een klassiek scharnier in het zijpaneel van de kast gemonteerd; het andere type wordt in het boven- en onderpaneel ingewerkt.

VERBORGEN SCHARNIER IN ZIJPANEEL

De meest klassieke uitvoering van het verborgen beslag is een relatief klein en volledig symmetrisch scharnier dat in het zijpaneel van de kast wordt ingewerkt. Afhankelijk van de gewenste uitvoering van de kastdeur - opliggend of inliggend - gebeurt dat in de kopse of de langse kant van het paneel.

Dit type scharnier is beschikbaar in diverse maten en materialen, zij het staal, een combinatie van messing en kunststof, of een zink-aluminiumlegering, al dan niet zwart gekleurd. De meest recente modellen zijn driedimensionaal afstelbaar.

Toepassingen

Sommige uitvoeringen zijn al voor plaatmateriaal vanaf 14 mm geschikt, al wordt in de meeste gevallen wel een minimumdikte van 18 mm vereist. De maximale afmetingen zijn eveneens afhankelijk van de specifieke uitvoering van het beslag. De meest recente scharnieren zijn in ieder geval geschikt voor draaideuren met een maximumafmeting van 600 x 2.000 mm en een maximumgewicht van 20 kg (bij gebruik van vier scharnieren). De openingshoek bedraagt steeds 180° en het beslag is geschikt voor push-to-opentoepassingen.

Montage en verwerking

De verwerking van deze verborgen scharnieren vereist in principe geen aangepaste gereedschappen. De uitsparingen voor de scharnieren kunnen, zowel op de kopse als op de langse kant van het plaatmateriaal, met een klassieke freesmachine worden voorzien. De scharnieren worden voorts gewoon met schroeven bevestigd. Afhankelijk van het gewicht en de grootte van de kastdeuren dienen er twee, drie of vier scharnieren voorzien te worden. De minimale afstand tussen twee scharnieren moet evenwel altijd 500 mm of meer bedragen. Driedimensionaal afstelbare scharnieren kunnen, afhankelijk van richting en montage, tot ± 1 of ± 1,5 mm worden afgesteld.

Uitdagingen en beperkingen

Hoewel het verborgen beslag voor een stijlvolle, quasi onzichtbare, relatief eenvoudige oplossing zorgt, biedt het niet noodzakelijk in elke situatie een antwoord. Het kampt immers met een aantal belangrijke beperkingen.

• Draagkracht: met een draagkracht van 5 kg/scharnier en een maximum van vier scharnieren per deur, is het beslag enkel geschikt voor relatief lichte kastdeuren.
• Uitzwaai: hoewel de maximale openingshoek van deze scharnieren 180° bedraagt, is de flexibiliteit beperkt. Voor het openzwaaien van de deur is immers de nodige ruimte nodig, wat het uitvoeren van een reeks kastdeuren naast elkaar bemoeilijkt. Twee openzwaaiende deuren kunnen nog naadloos naast elkaar worden geplaatst, maar zodra er meerdere opeenvolgende deuren worden geplaatst, dient men tussen de verschillende deurpanelen aanzienlijke voegen te voorzien. Dat is visueel uiteraard niet de meest aantrekkelijke oplossing, en legt dan ook een belangrijke beperking op de toepassing van dit beslag.
• Demping: er kan bij dit type scharnieren geen dempende functie worden ingewerkt. Dat kan enkel door aparte dempertjes in het boven- of zijpaneel van de kast te plaatsen.

VERBORGEN SCHARNIER IN BOVENPANEEL

Naast het klassieke verborgen scharnier kan men vandaag echter ook opteren voor een alternatieve variant, die in plaats van in het zijpaneel van de kast in het boven- en onderpaneel wordt ingebouwd. Het speciaalscharnier bestaat uit een behuizing uit een zink-aluminiumlegering en een stalen draaiarm en is beschikbaar in verschillende, doorgaans donkere, kleuren. Het is driedimensionaal afstelbaar.

Toepassingen

Het beslag is geschikt voor houten deuren vanaf 18 mm, alsook voor kastdeuren met een stevig aluminium kader, op voorwaarde dat het totale gewicht van de deur niet meer dan 20 kg bedraagt. De maximale afmetingen bedragen 600 x 2.100 mm. Het beslag is beschikbaar in twee varianten: een zelfsluitende uitvoering inclusief demping enerzijds, en een push-to-openuitvoering anderzijds.De openingshoek bedraagt doorgaans zo'n 105°.

Montage en verwerking

Dit scharnier vraagt een geheel eigen en vaak uitdagende montage. Om de behuizing, die een diepte heeft van zo'n 40 mm, in de kopse kant van boven- en onderpaneel te bevestigen, is namelijk complex en zeer precies freeswerk nodig. Daarvoor dient men gebruik te maken van aangepaste sjablonen en, bij voorkeur, een CNC-machine. Zodrade infrezing gemaakt, wordt de behuizingin het paneel geschoven en vastgeschroefd.In het deurpaneel wordt ondertussen een kleinere infrezing voorzien, ditmaal met een diepte van circa 15 mm en opnieuw volgens een aangepast sjabloon, waarin de andere zijde van het beslag vastgeschroefd wordt.

Gezien de diepte van de infrezingen is het van uiterst belang dat deze correct en volledig recht worden uitgevoerd. Zo niet, dan loopt men het risico dat de behuizing het plaatmateriaal onder invloed van het gewicht van de deur beschadigt. Na de montage kan het beslag, indien nodig, nog in drie richtingen worden afgesteld. Dat kan zijdelings van + 2 tot - 2, in de diepte van + 2 tot - 0,5, en in de hoogte van + 1,5 tot - 1,5.

Uitdagingen en beperkingen

In tegenstelling tot de klassieke verborgen scharnieren, die een opening tot 180° toelaten, is de opening bij dit beslag beperkt tot zo'n 105°. Daartegenover staat echter dat de uitzwaai op een gelijkaardige manier gebeurt als bij klassieke potscharnieren, waardoor het wel mogelijk is om een reeks opeenvolgende kastdeuren met minimale voegen uit te voeren. Voor lange kasten is dit dan ook de oplossing bij uitstek, al heeft ook dit beslag een aantal belangrijke uitdagingen en beperkingen.

• Draagkracht: gezien de scharnieren steeds in het boven- en onderpaneel van de kast ingewerkt worden, is er geen enkele mogelijkheid om de draagkracht van het systeem met extra scharnieren te verhogen. 20 kg is het absolute maximum.
• Plaatmateriaal: met een diepte van ruim 40 mm, is de infrezing voor de behuizing van dit beslag geen sinecure. Ook de keuze van het plaatmateriaal speelt in deze een belangrijke rol. Enerzijds moet het namelijk sterk genoeg zijn om de impact van de behuizing op te vangen; anderzijds mag het niet zó hard zijn dat het het freeswerk bemoeilijkt. Multiplex en verlijmde timmerpanelen zijn een uitstekende keuze; HPL is bijvoorbeeld niet geschikt.
• Montage: voor de meeste meubelmakers zal de verwerking en montage van het beslagin ieder geval de grootste uitdaging zijn, zowel praktisch als financieel. Niet alleen gaat de montage voorbij aan de klassieke principes van de meubelbouw, ook het traditionele gereedschap volstaat niet. Men dient onder andere gebruik te maken van aangepaste sjablonen, en het freeswerk wordt bij voorkeur uitgevoerd met een CNC-machine. Bovendien gebeurt dat, gezien de complexiteit, het best in serie. Voor de kleine meubelbouwer, die niet standaard over de nodige infrastructuur beschikt, zou het voorbereiden en monteren van dit beslag dan ook een aanzienlijke investering betekenen. Krijgt hij de vraag naar verborgen scharnieren slechts sporadisch, dan kan men zich afvragen of het die investering waard is. Komt er echter een zekere regelmaat aan te pas, of kadert de uitbreiding in een bredere visie, dan kan het een interessante stap voorwaarts zijn.

VERWACHT NIET ALLES VAN HET BESLAG

De keuze voor het ene dan wel het andere type beslag is in grote mate afhankelijk van de gewenste uitvoering, al mag men ook niet vergeten dat, ongeacht welk scharnier de voorkeur uitdraagt, het eindresultaat er slechts in gedeeltelijke mate aan toe te schrijven is. In principe kan iedereen het juiste beslag gaan bestellen - dat is eenvoudig en vraagt amper een investering -, maar dat betekent niet dat men het ook oordeelkundig kan monteren. Precisie, expertise, inzicht en het juiste materiaal en gereedschap zijn daarvoor minstens even essentieel. 

Met dank aan Häfele en Van Opstal